ادرار بصورت ایستاده
تتبع ونگارش:
الحاج امـیـن الدین « سـعـیـدی- سعید افغانی »
مدیـر مرکز مطالعات ستراتــیــژیکی افغان
ومسـؤل مرکزفرهنگی د حق لاره- جرمنی
عدۀ ای از برادران محترم بخصوص در کشور های اروپای تقاضا ء بعمل آوردند تا در رابطّه به « حکم ادرارکردن در حالت ایستاده » ، از دیدګاه شرع اسلام برای شان معلوماتی را ارایه نمایم ، بنآ ؛ بدینوسیله با استفاده منابع اسلامی معلوماتی ذیلی را با خوانندگان محترم نیز شریک می سازم .
پروردگار با عظمت ما بنابر حکمت خویش ؛ محمد صلی الله علیه وسلم را سرمشق و نمونه مثال برای مسلمانان هدیه نموده است ، تا مسلمانان همه شئونات و آداب زندگی خود را از ایشان بیاموزند و از« سنت » شان که دربرګیرندۀ امر، نهی، سکوت و فعل پیغمبر بزرگوار اسلام است ، پیروی کنند .
بنآ ؛ برمسلمان است تا آنچه را که پیامبر صلی الله علیه وسلم بعنوان حلال و امر شرع برای ما بیان کرده اند ؛ قبول کرده اجرا نمایم و آنچه را که برای ما منحیث حرام نهی کرده اند ، از انجام آن اجتناب نمایم . بر مسلمان است تا در ترویج وتعمیم امر حق وجیبهء شرعی خویش را نیز اداء نماید .
طوریکه خداوند متعال در « آیه 7 ، سوره حشر » پيرامون عملی کردن سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم چنین ارشاد میفرماید :
« وَمَا آتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا» ( آنچه را رسول خدا برای شما آورده بگیرید ( و اجرا کنید) ، و از آنچه نهی کرده خود داری نمایید. ) .
موضوع ادرار کردن بصورت ایستاده ، یکی از موضوعاتی است که در بسیاری از اوقات مؤمن در تشویش میباشد ، بخصوص آنعده از مسلمانان که در کشور های غربی و اروپای زندگی مینمایند ، میترسند که مبادا عمل را انجام دهند که موجب مرتکب حرام و یا گناه نشود .
در این شکی نیست که در زندگی پیامبر صلی الله علیه وسلم حالتی هم پیش آمده است که آنحضرت در حالت ایستاده ادار نموده است .طور مثال در یکی از مشهور ترین و صحیح ترین حدیثی که راوی آن حذیف رضی الله عنه است آمده است :
« حَدَّثَنَا هَنَّادٌ حَدَّثَنَا وَکِیعٌ عَنْ الْأَعْمَشِ عَنْ أَبِی وَائِلٍعَنْ حُذَیْفَةَ أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَتَى سُبَاطَةَ قَوْمٍ فَبَالَ عَلَیْهَا قَائِمًا فَأَتَیْتُهُ بِوَضُوءٍ فَذَهَبْتُ لِأَتَأَخَّرَ عَنْهُ فَدَعَانِی حَتَّى کُنْتُ عِنْدَ عَقِبَیْهِ فَتَوَضَّأَ وَمَسَحَ عَلَى خُفَّیْهِ.» ( حذیفه رضی الله عنه فرموده است: همانا پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به زباله دان قومی رفتند و بر آن در حالت ایستاده ادرار نمودند سپس ؛ من برایشان آب وضو آورده ام و از ایشان عقب رفته ( واز ایشان دور شدم ) مرا صدا زدند (و من آمدم) تا اینکه (به ایشان نزدیک شده) در پشت سر ایشان ایستادم و سپس ایشان وضو گرفتند و بر هردو موزه شان مسح نمودند. ( بخاری (255)
( سُباطه: کلمه سباط که در متن حدیث تذکر رفته : عبارت از محل است که باشندگان یک قریه زباله های خویش را در آنجا می ریختند .( فتح الباری (1/428).
در این هیچ جای شک نیست که پیامبر صلی الله علیه وسلم ، در زندگی خویش به حالت ایستاده ، ادرا نموده اند ،با آنهم هستند تعداد از علماء ادار کردن به حالت ایستاده را برای مسلمانان منع نموده اند ، واستدلال میاورند که :
این عمل با وقار و عادات نیکو انسان منافات دارد . این عده از علماء استدلال میاورند که : در صورت ادرار کردن در حالت ایستاده، خطر آن میرود که ، قطرات ادرار به لباس واعضای بدن اصابت‌کند.
ولی؛ طوریکه در فوق گفته شد با استناد به حدیث پیامبر صلی الله علیه و سلم ؛ ادرار کردن در حالت ایستاده در حالیکه خطر آلوده شدن قطرات ادرار به لباس و یا به بدن انسان موجود نباشد ، جایز میباشد . اما ؛ با آنهم ادرار کردن بصورت نشسته را بهتر و احسن میدانند .
قابل تذکر است که در تعداد کثیری از احادیثت تذکر شده که پیامبر صلی الله علیه و سلم به حالت نشسته ادرار نموده اند از جمله :
در حدیث که ازانس رضی الله عنه روایت شده آمده است : « پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم که هر گاه می خواستند برای قضای حاجت بنشینند لباسشان را بالا نمی گرفتند تا اینکه به زمین نزدیک می شدند. » « حَدَّثَنَا قُتَیْبَةُ بْنُ سَعِیدٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ السَّلَامِ بْنُ حَرْبٍ الْمُلَائِیُّ عَنْ الْأَعْمَشِ عَنْ أَنَسٍ قَالَ کَانَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ إِذَا أَرَادَ الْحَاجَةَ لَمْ یَرْفَعْ ثَوْبَهُ حَتَّى یَدْنُوَ مِنْ الْأَرْضِ. ابوعیسی رحمه الله فرمودند: ومُحَمَّد بْنُ رَبِیعَه ازکاکایش از أَنَس رضی الله عنه همین حدیث را (همانند روایت ملائی) روایت نموده است. ولی وَکِیع وَأَبُو یَحْیَى حِمَّانِی ازاعْمَشِ این چنین روایت نموده است:
قَالَ ابْنُ عُمَرَ کَانَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ إِذَا أَرَادَ الْحَاجَةَ لَمْ یَرْفَعْ ثَوْبَهُ حَتَّى یَدْنُوَ مِنْ الْأَرْضِ.
یعنی : ابن عمر رضی الله عنه فرموده:
پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم هر گاه که می خواستند برای قضای حاجت بنشینند لباسشان را بالا نمی گرفتند تا اینکه به زمین نزدیک می شدند.
حکم اسلامی :
دین مقدس اسلام برای مسلمان بعنوان رخصت و دفع مشقت ، جایز دانسته است که در مواقع ضروری و داشتن عذر، بصورت ایستاده میتوانند، ادرار کنند، به شرطی که عورتش در معرض دید نبوده و از برخورد ادرار به بدن و لباسش کاملاً پرهیز نماید .
طوریکه قبلآ یاد اور شدیم: در روایات اسلامی ثابت شده است که رسول الله صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّم چند باری بصورت ایستاده ادرار کردند. ( طوریکه این موضوع در احادیثی شماره 224 بخاری و حدیث شماره 273 مسلم ) ذکر گردیده است .
ولی مسلمانان نباید فراموش کنند که : شکل لباس پیامبر صلی الله علیه وسلم وسایر مردمان ، در آن زمان به شکل بود که ادرار به صورت ایستاده به راحتی انجام شود، بدون این که کشف عورت گردد و یا لباس شان ملوث شود. پس؛ ادرار در حالت ایستاده جایز است، بخصوص برای آنعده اشخاصیکه نیاز و عذری داشته باشند . مانند تنگی لباس یا داشتن مریضی وغیره …
ولی ؛ باید خدمت خوانندگان محترم تذکر دهم که :
ادرار کردن بدون عذر در حالت ایستاده مکروه میباشد. یک مسلمان حتی المقدر سعی وتلاش بخرچ دهد تا بصورت نشسته ادرار نماید ، وافضلیت همین است ، بخاطر آنکه پیامبر صلی الله علیه وسلم در اغلب اوقات نشسته ادرار نموده اند .
حضرت بی بی عایشه (رضی الله عنه) میفرماید : « من حدثکم أن رسول الله صلی الله علیه وسلم بال قائما فلاتصدقوه، ما کان یبول إلا جالسا).
«هرکس به شما گفت که پیامبر صلی الله علیه وسلم به حالت ایستاده ادرار کرده است، سخن او را باور نکنید، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم تنها به حالت نشسته ادرار می‌کرد». نسایی (26) و ترمذی. ودر روایت ترمذی به جای «إلا جالساً» عبارت «ذلا قاعداً» را ذکر کرده است.
یادداشت:
غرض توضیح مساله باید بعرض برسانیم که این سخن بی بی عایشه ، فهم حدیث حذیفه را نفی نمی‌کند؛ چون بی بی عایشه از چیزی که دیده روایت نموده است ، و حذیفه هم از مشاهدات خود خبر داده است و معلوم است که اثبات کننده مقدم بر نفی‌کننده است چون با او ( اثبات کننده ) خبری اضافه است.
امام نووی فرموده است:
ادرار کردن بحالت نشسته را بیشتر دوست دارم و ادرار کردن به حالت ایستاده نیز مباح است، هر دو حالت از پیامبر صلی الله علیه و سلم دیده شده است.
پس؛ خدای متعال بعنوان رخصت و دفع مشقت از امت، به پیامبر صلی الله علیه وسلم اجازه داده تا در آن هنگام بصورت ایستاده بول کرده تا امتش بدانند که اگر احیانا کسی مجبور به آن کار شد احساس گناه نکند، از اینرو درمی یابیم که اگر کسی بصورت ایستاده ادرار کند کار حرامی نکرده است، زیرا اگر حرام می بود پیامبر صلی الله علیه وسلم آن کار را نمی کردند .
از جانب دیگر درطب امروزی به اثبات رسیده است که : از لحاظ طبی بهتر است که ادرار به حالات نشسته صورت گیرد واین عمل برای خروج كامل ادرار از مثانه فشار امعاء و احشاء لازم وضروری میباشد. واگر ادرار در حالت ایستاده صورت گیرد ، نسبت عدم موجودیت فشار ، مثانه بطور کامل تخلیه نگردیده ، ودر نتیجه مواد که حاوي املاح معدني و بلورهاي اكسالات و غيره است، در جدار مثانه باقي مانده و به مرور زمان این مواد باقی مانده در جدار های مثانه ، باعث التهاب مخاط مثانه (cystit) میگردد . واگر این حالات ادامه یابد ، احتمال تشكيل سنگ در داخل مثانه و آمادگي مخاط مثانه براي ايجاد سرطان نیز میگردد. اما ؛ اگر ادار در حال نشسته صورت گیرد ، طوریکه هدایت اسلامی نیز میباشد ، تمام مواد املاح معدنی موجود در مثانه به اثر فشار قسمت بالای شکم بر مثانه این مواد به اسانی از جود انسان تخلیه میگردد .
دین مقدس اسلام نه تنها بر نشستن در وقت ادرار حکم میکند بلکه آنرا برای سلامتی وجود انسان مفید وضروری می شمارد . در ضمن دین مقدس اسلام برای پیروان خویش برخی از تعلیماتی واداب رفتن به تشناب را بیان نموده است ، واز پیروان خویش تقاضا ء نموده تا آنرا مرعات نمایند ، برخی از از این اداب عبارتند از :
ــ زمانیکه یک فرد مسلمان به تشناب ( بیت الخلا ) داخل میگردد ، بهتر است با پای چپ داخل شده ودر حین ورود بگو: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْخُبُثِ وَالْخَبَائِثِ». ودر حین ادرار نباید مصروف صحبت گردد . وبا ختم قضای حاجت هرچه زودتر از تشناب ویا حل خارج گردد ، در ضمن زمانیکه میخواهد از تشناب ( بیت الخلا ) خارج گردد ، بهتر است با پیش کردن پای راست از آن خارج گردد و بخود این دعا را بخواند طوریکه در حدیثی که راوی آن بی بی عایشه رضی الله عنها میباشد آمده است :
« پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ، هر گاه از تشناب بیرون می شدند می گفتند: (غُفْرَانَکَ) یعنی : (یا الله) بخشش ترا خواهانم.
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَعِیلَ حَدَّثَنَا مَالِکُ بْنُ إِسْمَعِیلَ عَنْ إِسْرَائِیلَ بْنِ یُونُسَ عَنْ یُوسُفَ بْنِ أَبِی بُرْدَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَائِشَةَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ کَانَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ إِذَا خَرَجَ مِنْ الْخَلَاءِ قَالَ غُفْرَانَکَ.
ــ طوریکه که گفته شد دین مقدس اسلام از صحبت کردن در اثنای قضای حاجت ممانعت بعمل اورده است طوریکه در حدیثی آمده است که در یکی از روز ها : مردي از کنار رسول خدا صلى الله عليه و سلم مي گذشت و ايشان بول مي نمود، آن مرد به ايشان سلام کرد ولي آن حضرت صلي الله عليه و سلم جواب سلامش را نداد. ( مسلم ) مکروه است که دو نفر موقع قضاي حاجت جايي باشند و با هم گفتگو نمايند.
پيامبر صلى الله عليه و سلم فرموده اند که خداوند اين کار را ناپسند مي دارد.
ــ در اداب اسلامی آمده است که فرد مسلمان در حین قضای حاجت روبروی قبله نه نشیند ، طوریکه در حدیث شریف پيامبر صلى الله عليه و سلم فرموده اند:
« إذا أتيتم الغائط فلا تستقبلوا القبلة ولا تستدبروها ببول ولا غائط لكن شرقوا أو غربوا. » ( وقتي براي قضاي حاجت مي رويد، هنگام ادرار يا نجاست، نه رو به قبله کنيد و نه پشت به آن نماييد بلکه رو به مشرق يا مغرب کنيد.» ( مسلم )
ولي قابل یاد اوری است اگر در مکاني همچون دستشويي هاي امروزي باشد، برخي از ائمه اين کار را جايز دانسته اند.
ــ جهت طهارت در صورت عدم دسترسی به آب می‌توان از سنگ یا کاغذ استفاده کرد.
ــ فرد مسلمان در صورت ممکن حتی الوسع کوشش کند که حتی بینی خویش را با دست چپ پاک کرده ودر طهارت و کارهای کم‌ارزش از دست راست استفاده نکن.
در دین مقدس اسلام به مسلمانان هد ایت داده شده است تا از :
ــ قضای حاجت در محل عبور مردم ، راه عا م ، محل استراحتگاه مردم سرک ها و بصورت کل از انظارعامه ممانعت بعمل آمده است ، طوریکه در حدیثی : از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : (اتقوا اللاعنین، قالوا : ا اللاعنان یا رسول الله؟ قال : الذی یتخلی فی طریق الناس أو فی ظلهم). «از دو چیز که باعث لعنت می‌شوند بپرهیزید، گفتند : یا رسول الله آن دو کدامند؟ که سبب لعنت مي شود، فرمود : آن دو راه مردم یا در سایه‌ای که می‌نشیننند قضای حاجت میکند». مسلم (269).
ــ همچنان دین مقدس اسلام ادرار کردن را در محل استحمام مکروه نموده است : طوریکه در حدیث حمید حمیری در این بابت آمده است : مردی را که همانند ابوهریره در مصاحبت پیامبر صلی الله علیه وسلم بود دیدم گفت : (نهی رسول الله صلی الله علیه وسلم أن یمتشط أحدنا کل یوم، أو یبول فی مغتسله). «پیامبر صلی الله علیه وسلم از اینکه هر روز موهایمان را شانه زده و یا در محل استحمام ادرار کنیم نهی کرده است». نسایی (130).
ــ دین مقدس اسلام ادرار کردن درآب راکد را نهی نموده : درحدیثی جابر از پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت نموده ،آمده است : (أنه نهی أن یبال فی الماء الراکد) «پیامبر صلی الله علیه وسلم از ادرار کردن در آب راکد نهی کرده است». مسلم (281).
ــ دین مقدس اسلام پیروان خویش را از ادرار ننمودن در مسير باد به علت آنکه نجاست به سويش بازنگردد ، منع نموده ، وبه پیروان خویش دستور داده است که حتی از ادرار کردن در سوراخ ها اجتناب نمایند، تا مبادا حشره ، آسيبي به او برساند .
ــ همچنان در دساتیر دین مقدس اسلام آمده است : وقتي که فرد مسلمان در سفر يا مکاني است که جاي مخصوصي براي قضاي حاجت وجود ندارد، بايد کارش را در جايي دور از چشم مردم و با رعايت پوشانيدن خويش، به جز آن اندازه از جايي که براي قضاي حاجت بايد بيرون بماند، انجام دهد.
از جابر -رضي الله عنه- نقل شده که مي گويد: همراه پيامبر صلى الله عليه و سلم در يک سفر خارج شديم، و رسول الله صلى الله عليه و سلم براي قضاي حاجت نمي رفتند مگر آنکه از ديد همه مخفي مي گشت و کسي او را نمي ديد. ( ابن ماجه)
سیرت نویسان مینویسند که روزی :آنحضرت صلى الله عليه و سلم از کنار دو قبر مي گذشت، فرمود: (إنهما ليعذبان، وما يعذبان في كبير: أما أحدهما فكان لا يستتر من بوله، وأما الآخر فكان يمشي بالنميمة.) يعني: « آن دو عذاب مي شوند و در چيز بزرگي عذاب نمي شوند! اما يکي از آن ها از بول (ادرار) پرهيز نمي کرد و ديگري سخن چيني مي کرد.» ( متفق عليه )
والله أعلم بالصواب