آد اب سلام در اسلام
امین الدین» سعیدی«
مدیر مطالعات سـتراتیژیک افغان ومسؤل
مرکز کلتوری دحـــــق لاره-جرمنی
مفهوم سلام
سلام کلمه‌ای است عربی که ریشه آن سلم است. این کلمه زمانی مورد استفاده قرار میګرد که انسانها به یک دیګر با هم میرسند وبخاطر احترام و آشنایی با یک دیګر به هم سلام می‌کنند. سلام کلمه دعایی است، وقتی کسی به دیگری سلام می‌کند در واقع برای او سلامتی آرزو می‌کند.
در دین مقدس اسلام به سلام کردن تاکیدی زیادی بعمل آمده است ، حتی در روایات اسلامی آمده‌است که پیامبر اسلام در سلام دادن نسبت به دیگران پیشی میکرد پیامبر اسلام ، سلام ر ا عامل افزایش دوستی و محبت دانسته به همین منظور سلام دادن به سلام را واجب دانسته است .
اعراب حتی در هنگام خداحافظی نیز با گفتن « سلامٌ علیکم » خداحافظی میګردند .
در قرآن عظیم الشان آمده است « یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه وسلموا تسلیما » خداوند پاک خودش نیز بر پیامبر انش سلام فرستاده ومیفر ماید : « سلام علی المرسلین » ، « سلام علی نوح » ، « سلام علی ابراهیم » ، « سلام علی موسی وهارون »
سلام، اطمینان دادن به طرف مقابل است كه هم سلامتی و تندرستی تو را خواستارم، هم از جانب من آسوده باش و مطمئن، كه از جانب من ضرری بشما نخواهد رسید. من خیر خواه تو هستم، نه بد خواه و كینه ورز و دشمن.
سلام یکی از نام های خداوند است ، سلام تحیت اهل جنت است ، سلام تحیت فر شتګان به هنګام داخل شدن به جنت است ، سلام پیام پروردګار رحمان ورحیم است ، سلام اولین حق هر مسلمان بر مسلمان دیګر است ، سلام کلید شروع هر کلام ونوشته است ، سلام امان نامه از هر ګونه ترس وشری است ، سلام ساده ترین عمل نیک است ، سلام تواضو وفروتنی است ، سلام عامل محبت والفت است ، سلام اظهار صلح ومسالمت است ، سلام او لین تحفه وهدیه دو انسان است ، سلام دعوت به صلح جهانی است ، سلام بر طرف کننده دشمنی ها وکدورت های ګذشته است ، سلام اعلام حضور واجازه برای ورود است ، سلام بهترین کلام برای ورود وخروج است ، سلام کلامی است در زبان سبک ، اما در میزان سنګین ، سلام تنها کلامی است که مخاطب اش مر دګان وزندګان اند ، سلام عامل تعظیم وتکریم است سلام پیام آور انس ، محبت ودوستی است ، سلام عامل تکبر زدایی وخود خواهی است ، سلام کمالی است که ترک آن نشانه بخل وتکبر وانزوا وقهر وقطع رحم است .
سلام نوعی درود و تحیّت اسلامی است كه دو مسلمان به هم می گویند. معنای شعار اسلامی سلام است. دست دادن و دست هم را صادقانه به گرمی فشردن، نشان دیگری از محبت و صمیمیت و خیر خواهی است. به اثر دست دادن وسلام ،دلها با هم نزدیک و محبتها بیشتر میګردد. تماس دو دست، قلبها را نیز به هم نزدیكتر می كند، اگر عمل دست دادن منافقانه ، فریب کارانه نباشد! دست در دست، چو پیوند دو قلب گرمتر می گردد، دل آزرده دوست، نرمتر می گردد.
دستور وهدایت پیامبر صلی الله علیه وسلم است .تا آنجا كه فرمودند: اگر كسی پیش از سلام، شروع به سخن كرد، جواب ندهید (من بدء بالكلام قبل السلام فلا تجیبوه) .
اداب سلام
در حدیثی مبارک آمده است که :مردي به حضور مجلس پيامبر صلى الله عليه و سلم آمد و گفت:
« السلام عليكم » آن حضرت صلي الله عليه و سلم جواب سلام او را داد. سپس آن مرد نشست و پیامبر صلي الله عليه و سلم فرمود: (عشرة) يعني: «ده (نيکي)» آنگاه شخص ديگري وارد مجلس شد و گفت : « السلام عليكم و رحمة الله » پیامبر صلی الله علیه وسلم جواب سلام را داد وشخص در محفل نشست . آنگاه پیامبر صلی الله فرمود: (عشرون) يعني: «بيست(نيکي)» در همین آثنا مردی دیګری وارد مجلس شد و گفت: « السلام عليكم و رحمة الله وبركاته» پیامبر صلی الله علیه وسلم جواب سلام او را نيز داد و وقتي مرد نشست، پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: (ثلاثون) يعني: «سي (نيکي)». ( راوی حدیث : ابوداود و ترمذي)
سلام کردن با صداي بلند:
« على المسلم أن يرفع صوته بالسلام، ويتلفظ بكلماته ويشير بيده إن كان من يسلم عليه بعيدًا عنه، ولا يسمع صوته.»
در حدیث شریفی آمده است : که پيامبر صلى الله عليه و سلم براي ديدار وملاقات سعد بن عباده -رضي الله عنه- به خانه تشريف برد ودر نزدیک در خانه او ايستاد و ګفت : (السلام عليكم ورحمة الله) سعد داخل منزل بود و با صداي آهسته اي جواب سلام آن حضرت صلي الله عليه و سلم را داد.
پيامبر صلى الله عليه و سلم صداي او را نشنيد و بار ديگر سلامش را تکرار فرمود. دوباره سعد با صداي آهسته جواب سلام ايشان را داد. براي بار سوم آن حضرت صلي الله عليه و سلم سلام خويش را تکرار فرمود و باز سعد با صداي آهسته جواب سلام آنحضرت را داد و رسول خدا صلى الله عليه و سلم برگشت تا برود ولی سعد بدنبالش شتافت و گفت: من صداي شما را مي شنيدم و با صداي آهسته پاسخ تان را مي دادم تا بيشتر بر ما سلام و درود بفرستيد. ( راوی حدیث احمد)
از فحوای حدیث متبرکه این مفهوم بدست می که انسان باید مطابق به حکم قرآن عظیم الشان با صداي بلند به جانب مقابل سلام نماييم، طوریکه پروردګار با عظمت مي فرمايد: « يا أيها الذين آمنوا لا تدخلوا بيوتًا غير بيوتكم حتى تستأنسوا وتسلموا على أهلها» (نور: 27) يعني: « اى كسانى كه ايمان آوردهايد به خانههايى كه خانههاى شما نيست داخل مشويد تا اجازه بگيريد و بر اهل آن سلام گوييد.» و مي فرمايد:
« فإذا دخلتم بيوتًا فسلموا على أنفسكم تحية من عند الله مباركة طيبة » ( نور: 61) يعني: « … پس چون به خانههايى (كه گفته شد) درآمديد به يكديگر سلام كنيد ، سلام كه نزد پروردګار ما مبارك و خوش است.» همچنين در قرآن کريم آمده است:
« وإذا حييتم بتحية فحيوا بأحسن منها أو ردوها» ( نساء: 86) يعني: « و چون به شما سلام گفته شد شما به( صورتى) بهتر از آن سلام گوييد يا همان را( در جوابشان ) برگردانيد.»
اول سلام با کلام :
فرد مسلمان قبل از سخن گفتن واغاز کلام به دوستان خود باید اول سلام کند وبعدآ به کلام آغاز فرماید .و کسي که اول سلام مي کند نزد خداوند بهتر است.
پيامبر خدا صلى الله عليه و سلم مي فرمايد « …. وخيرهما الذي يبدأ بالسلام » ( مسلم ) يعني: « و بهتر شان کسي است که به سلام آغاز مي کند.» و پيامبر صلى الله عليه و سلم فرموده است: « يسلم الصغير على الكبير، والمار على القاعد، والقليل على الكثير» ( بخاري ) يعني: «کوچک تر بر بزرگتر، رهگذر بر نشسته و تعداد کم تر بر عده اي بيشتر سلام مي نمايند».
جواب سلام:
سلام کردن سنت مؤکده، ولي جواب آن واجب است و دادن جواب سلام هرزمان که به فرد برسد، چه بصورت کتبي و چه بصورت شفاهي و چه آن شخص را ببينيم يا نبينيم، در همان زمان بر او واجب مي شود. از حضرت بی بی عايشة -رضي الله عنها ، روایت است که فرمود: يک روز رسول خدا صلى الله عليه و سلم فرمود: (يا عائشُة، هذا جبريل يقرئُك السلام) يعني: «اي عايشه! جبرئيل بر تو سلام مي کند.» حضرت عايشه در حالي که او را نمي ديد گفت: « و عليه السلام و رحمة الله و بركاته. » ( متفق عليه)
تكرار نمودن سلام:
رسول خدا صلى الله عليه و سلم مي فرمايد: « إذا لقى أحدكم أخاه فليسلم عليه فإن حالت بينهما شجرة أو حائط أو حجر ثم لقيه، فلْيُسلم عليه » ( ابوداود ) یعني: «هرگاه يکي از شما برادرش را ملاقات کند، بايد بر وي سلام نمايد و هرگاه ميان شان درختي يا ديواري يا سنگي حائل شد، و باز او را ديد، بايد بر وي سلام دهد.»
همچنان پيامبربزرګوار ما بدينگونه به سلام کردن تاکيد فرموده است:
« أيها الناس، أفشوا السلام، وأطعموا الطعام، وصِلُوا الأرحام، وصَلُّوا بالليل والناس نيام، تدخلوا الجنة بسلام» (ابن ماجه) يعني: « اي مردم، سلام را آشکار کنيد و طعام دهيد و روابط خويشاوندي را بر قرار داريد و نماز بخوانيد، در حاليکه مردم خواب هستند تا به سلامتي به بهشت داخل شويد،»
سلام نمودن جامعه را از محبت و سازش لبريز مي نمايد، چنانچه رسول خدا صلى الله عليه و سلم مي فرمايد: « لا تدخلون الجنة حتى تؤمنوا، ولا تؤمنوا حتى تحابُّوا، أو لا أدلكم على شيء إذا فعلتموه تحاببتم؟ أفشوا السلام بينكم » ( مسلم ) يعني: «به بهشت وارد نمي شويد تا مؤمن شويد و مؤمن شمرده نمي شويد، تا با همديگر دوستي کنيد. آيا راهنمائي نکنم شما را به آنچه که هرگاه آن را بجاي آوريد با هم دوستي مي کنيد؟ سلام را در ميان خويش آشکار کنيد.»
دست دادن مصافحه
« مصافحه» ودست دادن هم، «دوستی آور»، «كدورت زدا» و «محبت آفرین» است. انسانها با دست دادن علاقه و صمیمیت خویش را با جانب مقابل ابراز میدارد . بر عكس، اگر انسان با كسی دشمنی وكدورت داشته باشد با ان کسی دست نمیدهد.و از دست دادن با او پرهیز می کند .
شیوه دست دادن ومصافحه
مصافحه ودست دادن نیز،مانند سلام، در دین مقدس اسلام وسنت پیامبر بزرګوار اسلام برای خود طریقه و آدابی خاصی دارد. یكی از آنها پیوستگی و تكرار آن است. مصافحه،وفشردن دست، از روی محبّت و علاقه قلبی باید صورت ګیرد.
در حدیثی آمده است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است : « دست فشردن، همچون بوسیدن برادر دینی است. »
در اداب اسلامی آمده است که دست دادن ومصافحه سلام را کامل مي نمايد. رسول خدا صلى الله عليه و سلم فرمودند:
« ما من مسلمَيْن يلتقيان فيتصافحان إلا غفر لهما قبل أن يفترقا » ( روای حدیث ابوداود) يعني: «دو مسلمان با هم روبرو نمي شوند که مصافحه نمايند، مگر قبل از اينکه از هم جدا شوند، گناه شان آمرزيده مي شود.»
درصورت امکان بايد بر او لبخند بزند. پيامبر صلى الله عليه و سلم مي فرمايد: « تبسمك في وجه أخيك لك صدقة»( ترمذي) يعني: «لبخند تو بر برادرت صدقه است.»
هم چنین هنگام دست دادن ومصافحه، طول دادن و دست را زود عقب نكشیدن از آداب دیگر این سنّت اسلامی است. در مصافحه، ثواب وپاداش كسی بیشتر است كه دستش را بیشتر نگه دارد.
پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله نیز این سنّت نیكو را داشت كه چون با كسی دست می داد، آن قدر دستِ خود را نگه می داشت، تا طرف مقابل دست خود را پس كند و عقب بكشد .
در دساتیر اسلامی بر مؤ من هدایت داده شده است که ، هرگاه مؤمنی را ملاقات می كنید، مصافحه كنید، خوشرویی و چهره گشاده و بشّاش و خندان به هم نشان دهید.
پیامبر خدا صلی الله علیه و اله فرمود: «:تصافحوا، فان التصافح یذهب السخیمة» و «تصافحوا فانه یذهب بالغل»؛ مصافحه كنید و دست دهید، چرا كه آن، كینه و كدورت را می زداید.
پايبندي به سلام و الفاظ اسلامی :
سلام و تحيات یکی از شعاری با عظمت مسلمانان است ، برای یک مسلمان نمی زیبد که بجای آن از الفاظ وکلماتی دیګری استفاده بعمل ارد ، مانند: سلام های مروج امروزه از قبیل (صبح بخير) ، ( روز بخیر ) ، ( درود با شما ) ، ( خسته نباشید ) يا (روزشما خوش) وغیره ….
حضرت محمد صلی الله علیه وسلم مي فرمايد: « خلق الله آدم على صورته، طوله ستون ذراعًا، فلما خلقه قال: اذهب فسلم على أولئك -نفر من الملائكة جلوس- فاستمع ما يحَيونك، فإنها تحيتك وتحية ذريتك فقال: السلام عليكم. فقالوا: السلام عليكم ورحمة الله»
يعني: «خداوند آدم –عليه السلام- را بر صورتش بيافريد. بلندي او شصت گز بود. وقتي وي را بيافريد، گفت: السلام عليکم. به او گفتند: السلام عليكم ورحمة الله.» ( متفق عليه )
سلام بر همه ي مسلمانان:
سلام حق هر مسلماني بر مسلمانی ديگري است. سلام کردن سنت است و جواب دادن به سلام فرض مي باشد.
پيامبر صلى الله عليه و سلم فرموده است: « حق المسلم على المسلم خمس: رد السلام، وعيادة المريض، واتباع الجنائز، وإجابة الدعوة، وتشميت العاطس» (متفق عليه)يعني: « حق مسلمان بر مسلمان پنج چيز است: جواب سلام، عيادت مريض، رفتن بدنبال جنازه، قبول کردن دعوت، دعا براي عطسه زننده.»
از رسول الله صلي الله عليه و سلم پرسيدند که کدام اسلام بهتر است؟ فرمود: « تطعم الطعام وتقرأ السلام على من عرفت ومن لم تعرف » ( متفق عليه ) يعني: « که طعام بدهي و بر هر کس خواه او را بشناسي و يا نشناسي سلام کني.»
سلام کردن به زنان:
بر مرد مسلمان است که بايد بر زنان سلام نمايد، و اگر زني تنها بود و او خود را از فتنه در امان ببيند مي تواند بر او سلام نمايد، البته بدون دست دادن، و در غير اينصورت بهتر است از آن صرف نظر نمايد. براي زنان نيز به همين صورت مي باشد.
از اسماء دختر يزيد -رضي الله عنها- نقل است که پيامبر صلى الله عليه و سلم از کنار ما زنان گذر نمود و بر ما سلام نکرد. ( روای حدیث : ابوداود)
سلام کردن بر کودکان:
شخص مسن تر بايد بر کودکان سلام کند تا آنان دوستي و محبت را احساس کنند. از حضرت انس -رضي الله عنه- روايت است که:« همانا پيامبر صلى الله عليه و سلم بر عده اي پسرکان مي گذشت و بر آنان سلام مي فرمودند.» (مسلم )
در حالتی که نبايد سلام کرد:
چنانچه فرد در دستشويي باشد سلام نمي نمايد. همچنين در هنگام اذان و اقامه و نماز و در حين خطبه ي جمعه و موقع غرق دعا و نيايش بودن و زمان گفتن لبيک و تلبيه در حج يا عمره.
سلام نمودن بر يک گروه و جماعت:
فرد مسلم بر يک عده که يکجا مي باشند سلام نموده و با يک نفر تنها سلام و احوالپرسي نمي کند بلکه بايد که بر همگي سلام کرده و در اين بين مي تواند با کسي به طور جداگانه نيز سلام و احوالپرسي کند.
سلام کردن در خانه ي خالي:
وقتي مسلمان وارد خانه ي خالي مي شود و کسي در آن جا نيست، باز هم سلام کرده و مي گويد: « السلام علينا و على عباد الله الصالحين» .
سلام هنگام ترک کردن مکاني و برگشتن:
پيامبر صلى الله عليه و سلم مي فرمايد: « إذا انتهى أحدكم إلى مجلس فليسلم؛ فإن بدا له أن يجلس فليجلس، ثم إذا قام فلْيسلم؛ فليست الأولى أحق من الآخرة» ( احمد و ترمذي و ابو داود ) يعني: « هرگاه يکي از شما به مجلسي برسد، بايد سلام کند و هرگاه قصد کند که برخيزد، بايد سلام کند، زيرا سلام اولي از دومي سزاوارتر نيست.»
نام مقاله : آد اب سلام در اسلام
تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی »
مدیر مرکز مطالعات ستراتــیــژیکی افغان
ومسؤل مرکزفرهنگی د حق لاره- جرمنی
ادرس :