استعمـال مسو ا ك در روزه
تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی »
مدیر مرکز مطالعات ستراتــیــژیکی افغان
ومسؤل مرکزفرهنگی د حق لاره- جرمنی
در میان نعمتهای الهی ، دهان و دندان از اهمیت خاصی برخوردار است و به طور مستقیم و غیرمستقیم با تمام اعضای بدن ارتباط دارد ، صحت وسلامتی دندانها تاثیر مستقیمی به صحت وسلامتی سایر اعضای بدن داشته اهتمام وتوجه به دندانها بمثابه اهتمام وتوجه به صحت و سلامتی کل جسم بحساب می آید . انسان از بدو خلقت به حفظ وصیانت دندان توجه داشته و انسانهای اولیه ، همیشه داکتر دندان خود بودند . هدایات دینی نیز با توجه به این نعمت بزرگ، پیروان خود را به حفظ و مراقبت از آن تشویق کردهاند. پیامبر اسلام صلیاللهعلیه وسلم درباره حفظ سلامت این نعمت بزرگ هدایات بیشماری را برای پیروان خویش صادر فرموده است .
تشويق به مسواك زدن در اسلام
پیا مبر صلی الله علیه وسلم فرموده است : « لَولا أن أشُقَّ على اُمَّتي لأَمَرتُهُم بِالسِّواكِ مَع كُلِّ صلاةٍ .
پيامبر خدا صلى الله عليه وآله : اگر ترس از سختگيرى بر امّتم نبود ، به آنها دستور مىدادم كه با هر نمازى مسواك زنند .
عنه صلى الله عليه وآله – في وصيَّتِهِ لعليٍّ عليه السلام – : علَيكَ بالسِّواكِ عِندَ كُلِّ وُضوءٍ .
پيامبر خدا صلى الله عليه وآله در سفارش به على عليه السلام ، مىفرمايد : بر تو باد به مسواك زدن با هر وضويى .
عنه صلى الله عليه وآله – أيضاً – : يا عليُّ ، علَيكَ بالسِّواكِ ، وإن استَطَعتَ أن لا تُقِلَّ مِنهُ فافعَلْ ، فإنَّ كُلَّ صلاةٍ تُصَلِّيها بالسِّواكِ تَفضُلُ على التي تُصَلِّيها بغَيرِ سِواكٍ أربَعينَ يَوماً .
پيامبر خدا صلى الله عليه وآله همچنين مىفرمايد : اى على ! بر تو باد به مسواك زدن ؛ اگر توانستى كه از اين كار كم نكنى چنين كن ؛ زيرا هر نمازى كه با مسواك زدن بخوانى از چهل روز نمازى كه بىمسواك زدن بگزارى برتر است .
عنه صلى الله عليه وآله : الوُضوءُ شَطرُ الإيمانِ ، والسِّواكُ شَطرُ الوُضوءِ .
پيامبر خدا صلى الله عليه وآله : وضو ، بخشى از ايمان است و مسواك زدن بخشى از وضو .
عنه صلى الله عليه وآله : طَيِّبُوا أفواهَكُم بِالسِّواكِ ؛ فإنّها طُرُقُ القُرآنِ .
پيامبر خدا صلى الله عليه وآله : دهانهاى خود را با مسواك زدن خوشبو كنيد ؛ زيرا دهانهاى شما گذرگاههاى قرآن است .
عنه صلى الله عليه وآله : ما زالَ جَبرئيلُ يُوصِينيبالسِّواكِ حتّى ظَنَنتُ أ نّهُ سَيَجعَلُهُ فَريضَةً .
پيامبر خدا صلى الله عليه وآله : جبرئيل همواره مرا به مسواك زدن توصيه مىكرد ، چندان كه گمان كردم بزودى اين كار را واجب خواهد كرد .
فواید مسواک :
علما ء طبی تحقیقات را که در مورد مسواک وفواید آن بعمل آورده میګویند که در مسواک فواید وجود دارد که برخی آن ذیلآ تذکر میابد .
« مسواک، نور چشم را زیاد میکند، بلغم دهن را از بین میبرد و حافظه را قوی می سازد . »
« انسانیکه مسواک میزند، از ِ درد وکندن دندان در امان میباشد .»
استعمال مسواک
مسواک زدن و خلال کردن دندان ها ، از دین ابراهیم علیهالسلام برای ما مسلمانان به میراث مانده است . ولی مسکواک زدن در دین ابراهیم علیهالسلام واجب بوده، ولی در شریعت اسلام ،استعمال مسواك براي روزه دار و غير روزه دار در تمام اوقات مستحب است و بنابر همین منطق است که استعمال مسواک براي روزه دار، قبل از زوال و بعد از آن بر استناد حديث عامر بن ربيعه«رضي الله عنه» كه در سنن آمده است جایز می باشد : « رأيتُ رسولَ الله ما لا أُحْصِي يَتسوَّكُ وهو صائم » مسند احمد (3/445)، ابوداود (2364)، ترمذي (725)«چندين بار كه نمي توانم آن ها را بشمارم مرتب مي ديدم كه پيامبر صلى الله عليه و سلم در حال روزه مسواك مي زد.»
در اين جا اين صحابي مشخص نكرده است كه آيا قبل از زوال ايشان را در حال مسواك ديده است يا بعد از آن، بلكه مطلقاً مسواك زدن ايشان را روايت كرده است. ولي به احتمال غالب ايشان را بعد از زوال ديده چون نماز ظهر و عصر بعد از زوال هستند، و از آن جا كه رسول الله صلى الله عليه و سلم مسواك را براي نماز تأكيد كرده احتمال مي رود كه براي نماز ظهر و عصر مسواك مي زده است.
ولی انعده از علما وفقهای که استعمال مسواك را بعد از زوال مكروه دانسته اند نیز به این حدیث استدلال كرده اند: « إِذَا صُمْتُمْ فَاسْتَاكُوا أَوَّلَ النَّهَارِ وَلا تَسْتَاكُوا آخِرَهُ » بيهقي در الكبري (8120، 8121) هر وقت روزه گرفتيد در ابتداي روز مسواك بزنيد و در آخر آن مسواك نزنيد.
اګرچه برخی از علما علم حدیث بر ضعیف بودن حدیث حکم میکنند . ولی استدلال شان ضعيف مي باشد. اينان همچنين از گفتار پيامبر صلى الله عليه و سلم استدلال مي كنند كه فرموده است: "لَخُلُوفُ فَمِ الصَّائِمِ أَطْيَبُ عِنْدَ اللهِ مِنْ رِيحِ الْمِسْكِ" (متفق عليه)، يعنى: "بوي دهان روزه دار نزد الله تعالي از بوي مشك خوشبوتر است."
روش استدلال اين ها بدين صورت است كه چون مسواك بوي دهان را تغيير مي دهد، از زدن مسواك خود داري نمود. اين توجيه دقیق نمی باشد ، زيرا مسواك بوي مخصوصي را كه در اثر روزه به وجود مي آيد از بين نمي برد، زيرا بوي دهان در اثر عدم رعايت بهداشت دهان و دندان نيست، بلكه نشأت گرفته ازمعده مي باشد، و با خالي بودن معده از خوراك بد بويي از دهان خارج مي شود و اين بو از نظر مردم ناپسند است ولي از نظر خداوند بسيار دوست داشتني و پسنديده است. پس مسواك بوي دهان روزه دار را از بين نمي برد بلكه صرفاً دندان ها را تميز نموده و بد بويي دندانها را از بين مي برد نه بويي را كه از معده بيرون مي آيد.
اگر در وقت مسواك زدن وغير مسوك كردن دهن خون شود ، واین خون با لعاب دهن از حلق پاىين رود ، اما مقدار آن از لعاب دهن كمتر بوده وطعم آن در حلق احساس نشود روزه را نمى شكند.
پایان