رمضان ماه مهمانان عصیان پیشه
و میزبانی خداوند مهربان
احمد طارق فیض
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ – آیه ۱۸۳ سوره بقره
ترجمه: ای کسانیکه ایمان آوردن لازم کرده شد بر شما روزه داشتن چنانچه لازم کرده شد بر کسانیکه پیش از شما بودند تا باشد که پرهیزگاری کنید.
در هیچ امر و عمل خداوند بی هدفی وجود ندارد، خداوند ما خداوند درست کار و حکیم است. آیا گاهی شده است که از خود سوال کرده باشید به کی خداوند و یا الله اطلاق میکنید؟ حتما این سوال را از خود کنید بعدا برای تان معلوم میشود که چقدر غافل از خداوند هستیم. متاسفانه خداوند برای بعضی ها اسم بی مسما است نه تنها دلیل از وجودش بلکه معرفت از او هم ندارند. به همان اندازه که از معرفت خداوند بی بهره هستیم متاسفانه در شناخت نفس خود و انسان نیز تقصیر و کوتاهی نمودیم.
شاید بعضی بر اساس منطق یونان به انسان حیوان ناطق خطاب کند، شاید هم عده بر اساس ذهنیت حاکم جامعه غرب به انسان موجود مصرفی، شک نگر، خود محور و فراری یعنی میخواهد که از ضوابط و وابستگی ها فرار کند و به استقلال برسد، نگاه کند. اما دید اسلام نسبت به انسان متفاوت تر است، اسلام دید اخلاقی و زیبایی شناسی بر انسان دارد. بر انسان زیبایی، هدفمندی، کرامت، عزتمندی و بلاخره بدیده یک موجود بهشتی نگاه میکند.
بهر صورت هدف از مقدمه چینی بالا اینکه خداوند دید حکیمانه از طبیعت انسان دارد و باید هم داشته باشد چون خالق او است ما همه مخلوق. من تصور میکنم برای تثبیت حکیم بودن خداوند سبحان تنها آیه بالا کافی است. یعنی روزه رمضان آنقدر شیوه دقیق و درست در رفع نیازمندی فکری، معنوی و جسمی انسان است که احدی بجز آن حکیم آگاه بر طبیعت انسان نمیتواند آنچنان انتخاب دقیق داشته باشد. از آنجایکه خداوند انسان را اختیار نسبی داده است پس صاحب اراده می باشد، خود تصمیم میگیرد، مسئوول اعمالش می باشد و حق انتخاب را دارد. از جانب دیگر خداوند می فرماید که ما انسان را ضعیف خلق کردیم و لازمه ضعف خطا است یعنی محکوم به اشتباه و خطا می باشد. به همین خاطر رسول خدا صلی الله علیه وسلم می فرماید که اولاد آدم خطا کار هستند و بهترین خطا کاران همان نادمان و بازگشت کنندگان بطرف رحمن می باشند. پس انسان موجود ضعیف است و محکوما خطا و اشتباه بر تصمیمات، اراده، خواسته ها و اعمالش سایه انداخته است. همچنان خداوند در توصیف خود و انسان میگوید که من غنی و شما فقرا هستید. بحق خداوند غنی است چون بغیر از خود محتاج نیست و انسان درویش و فقیر هست چون در هر لحظه محتاج به غیر از خود می باشد. پس انسان ضعیف هست چون فقیر است و فقیر هست چون ضعیف است. اما انسان میتواند با تکیه و توکل و اطاعت از اوامر آن ذات غنی خطا و اشتباه در تصمیمات، خواسته ها و اعمالش را قسما و بشکل نسبی رفع نماید و خود را واجب الجنت سازد.
خواجه عبد الله انصار (رح) در مناجات نامه خود خیلی زیبا می فرماید که: الهی ما از جمله غافلانیم نه کافران. واقعا انسان باوجودیکه موجود هدفمند است و در هر کارش هدفمندی نهفته، اما باز هم غافل است، غافل از خود، غافل از جامعه و انجام سفرش. بنا انسان چون غافل است پس بنا بر غفلت خود بی برنامه است، نه برای خود برنامه دارد، نه برای اطرافیان و وابستگانش و نه هم برای جامعه. اما ای کاش میشد ما انسانها محبت و مهربانی خداوند را نسبت بخود و انسانها درک میکردیم. آن ذات مهربان در کلام سبحانش مثال مادر را میدهد و میگوید که من از مادر کرده نسبت به طفلش، بنده های خود را بیشتر دوست دارم و نسبت به آنها مهربانتر هستم. رسول خدا صلی الله علیه وسلم برای اصحابش در یکی از غزوات نمونه زنده پیش میکند و مادری را نشان میدهد که طفلش را گم کرده است و از شدت علاقه و محبت به اولادش، اطفال دیگران را به آغوش میکشد. رسول خدا صلی الله علیه وسلم از اصحابش سوال میکند آیا این مادر طفلش را به آتش می اندازد؟ بعدا میگوید خداوند نسبت به بنده هایش مهربان تر است تا این مادر نسبت به طفلش. بهر صورت این مثال ها برای تعین اندازه نیست بلکه هدف متوجه نمودن انسان به بی نهایت بودن مهربانی و دوستی خداوند نسبت به انسان می باشد. چون خداوند نسبت به بنده هایش نهایت مهربان است پس برای بنده های خود برنامه دارد، برنامه های اخلاقی، سعادت بخش و ارزشمند که زندگی فردی و اجتماعی انسان را هدفمندی، ارزش و معنا می بخشد. روزه ماه مبارک رمضان یکی از برنامه های آسمانی برای ما انسانهای ضعیف و خاکی است که سبب اصلاح اخلاقی، رشد دینی و ارتقا معنوی انسان میشود. خداوند آنقدر بر این برنامه آسمانی ارزش قایل است که اسم مهمانی را بر آن میگذارد، سبحان الله خواهیش میکنم اندکی درنگ کنید مهمانی از جانب آن ذات غنی آنهم برای ما انسانهای که بار بار پرده حیا را دریده مرتکب عصیان و گناه و تخطی از خطوط معینه میشویم. اما خداوند آگاه مطلق است انسان را با خوبی ها و جسارتهایش دوست دارد و نسبت به وی مهربان است. همچنان این برنامه آسمانی آنقدر از دید فرستاده خداوند صلی الله علیه وسلم سازنده و هدفمند است که میگوید اگر کسی خاص بخاطر خدا سبحان و تعالی یکی روز روزه بگیرد، خداوند آتش جهنم را بر وی حرام میکند و به روایت دیگر خداوند بین آن بنده و آتش جهنم هفتاد سال فاصله ایجاد میکند.
الهی دلی ده که شوق طاعت افزون کند و توفیق طاعتی ده که ببهشت رهنمون کند.
الهی نفسی ده که حلقهء بندگی تو گوش کند و جانی ده که زهر حکمت تو نوش کند.
الهی دانایی ده که در راه نیفتیم و بینایی ده که در چاه نیفتیم.
بهر صورت این برنامه آسمانی چی ماهیت دارد و دید ما از این برنامه آسمانی چی است؟ یکی از پیام های پویا و زنده اسلام عزیز برای انسان در واقع پیامی آغاز نوین است. اسلام از انسان نمی پرسد چقدر حرمت کشنی کرده است، چقدر در سیاه چال بدی ها ته رفته است، گر گبری، بت برستی، پول پرستی، هر حرمت شکنی که کرده باشی باز آه چون این درگه نا امیدی نیست حتی اگر حرمت شکنی و گناه های انسان به آفتاب برسد، خداوند می فرماید اگر بنده ام توبه کند آنرا می بخشم. چیزیکه در قاموس مومن و اسلام وجود ندارد آن نا امیدی است بلکه همواره اسلام منحیث برنامه همه جانبه زندگی، انسان را تشویق به آغاز نوین میکنید. آغازیکه انسان را به کرامتش برساند، آغازیکه انسان را وادارد تا بدی ها را ترک کند و عطف توجه به خوبی ها نماید. کاش انسان اندکی درنگ میکرد تا سعی نماید که فرد خوب باشد، خانواده خوب داشته باشد، دوستان خوب انتخاب کند، جامعه خوب داشته باشیم و بلاخره توشه خوب برای سفر ابدای تهیه کند.
تقوا و ترس از خدا در واقع هدف نهفته در عقب روزه ماه مبارک رمضان می باشد خداوند برای بنده هایش امر میکند شما روزه بگیرد تا خدا ترس و اهل تقوا شوید. یعنی انگیزه های خوبی در شما بوجود بیاید و انگیزه های ابلیسی و بدی در درون شما خفه و سر کوب شود. طبیعی است فلسفه زبان خود را دارد، علم زبان خاص خود را دارد بنا به همین ترتیب دین هم زبان خاص خود را دارد. تصور من از تقوا و ترس از خدا در واقع همان شخصیت اخلاقی ملهم از دین می باشد خداوند خواستار تقوا یعنی غرس نمودن و یا احیای شخصیت اخلاقی ملهم از دین است. روزه دار تنها منع از خوردن، نوشیدن و اشبا غریزه جنسی نمیشود بلکه در پهلوی اینها از درگیر شدن و جدال نمودن، دروغ گفتن، ناسزا و فحش دادن، حرام خوردن، خیانت کردن، ضرر رساندن، خلاصه از همه سیئات و بدی ها ( گناهان) منع میشود و اگر روزه دار بی خبر برداشت و تصورش از روزه اجتناب از خوردن و نوشیدن باشد در آنصورت خسران بزرگ نموده است. ابو هریره رضی الله عنه روایت میکند که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود کسی که سخن دروغ و عمل به آن را ترک نکند، پس خداوند تعالی نیازمند آن نیست که خوردنی و آشامیدنی خود را ترک کند. همانطوریکه اسلام روزه دار را از انجام گناه ها و بدی ها منع می نماید، بر انجام خوبی ها و حسنات تشویق و ترغیب میکند. خداوند میفرماید همه اعمال انسان برای خودش است بجز روزه ماه مبارک رمضان و در حدیث دیگر پیامبر صلی الله علیه وسلم میفرماید پاداش هر حسنه و عمل خوب ده الی هفتصد چند برای انسان داده میشود.
انسان سعی نماید به ماه مبارک رمضان به دیده ورکشاپ خود ساز و شخصیت سازی نگاه کند. ورکشاپ که در آخر روز به جامعه انسانهای راستگو، درستکار، صادق، امین، خیر، زاهد، پرهیزکار، امیدوار، هدفمند، مسئوولیت پذیر، ایثارگر و با تقوا عرضه میکند. انسانهایکه پاک از بدی ها هستند و آراسته به بخوبی ها اند. در اخیر هر مومن و مسلمان بحیث هوشدار این وعید پیامبر صلی الله علیه وسلم را بخاطر داشته باشند، آنجا که جبرئیل امین بدعا نمود، هلاک باد به فرزندان که ولادین شان را در قید حیات می یابند و اما بر اثر عدم خدمت و سرپرستی آنها خود را واجب الجنت نمی سازند و هلاک باد به مسلمانانیکه رمضان را به پایان میرسانند اما بنا بر غفلت و بی توجه یی جنت را از آن خود نمیکنند و پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم در هر بار آمین میگوید.