عدالت یا مساوات؟!- بخش اول
نویسنده: سلیمان شاه صوفی زاده
آیا گاهی احساس می کنید در حق تان بی عدالتی صورت گرفته است؟ آیا به نظر شما در تمام امور زندگی باید مساوات و برابری در نظر گرفته شود؟ یا عدالت مستلزم مساوات مطلق نیست و گاهی عدالت ایجاب می كند كه تفاوت و امتیاز گذاشته شود و مقتضای عدالت این است كه تبعیضها و تفاوتهای بیجا و بلا استحقاق نباشد؟ از دیدگاه شما کدامیک صحیح، جامع و مناسب است؟
برای پاسخ درست به این سوالها باید این دو واژه را به دقت تحت بررسی قرار داده و ببینیم که از دیدگاه دین مقدس اسلام، عقل و منطق تفاوت بین عدالت و مساوات چیست و کدام یک بهتر، مناسبتر و کاملتر است.
اشتباه بسیار بزرگی را که عده یی در مورد واژۀ عدالت مرتکب میشوند اینست که عدالت را به معنی و مفهوم مساوات و برابری میدانند، یعنی مساوات و برابری را شبیه، مترادف و یکسان با عدل و عدالت دانسته کردار، گفتار و اندیشه های شان را به همین اساس عیار نموده و در حقیقت به خود و دیگران ظلم می کنند.
در حالیکه اين مسأله مربوط به تعاريف عدل و مساوات مي شود كه به اساس برخی از تعاریف باهم منطبق و عين يكديگر مي شوند، و براساس برخي اختلاف پیدا میکنند. زیرا نظر به تعریف درست عدل که “اعطاء كل ذي حق حقه” و يا “وضع كل شيء في موضعه” با تساوی که به معني “نفي تبعيض در رعايت استحقاق ها” است منطبق است ولي با تساوي به معناي “تشابه” منطبق نيست.
پس عدالت، کاملاً غیر از تساوى و برابری می باشد. چون عدالت همیش ارزش است، ولى تساوى گاهى ارزش است و گاهى ظلم. مثلاً اگر طبیبی به تمام مریضانش یك نوع دوا بدهد، یا معلم به تمام شاگردانش یك نوع نمره بدهد، بدون شک این تساوى هست، ولی عدالت نیست، زیرا مساوات و برابرى به معناى یکسان دانستن بى قید و شرط همۀ افراد اعم از جاهل و عالم، متقى و غیر متقى، زحمتکش و غیر زحمتکش است، با آنکه از لحاظ استعداد و توانایى اینها با یک دیگر برابر نیستند و ازهر لحاظ تفاوتهای گوناگونی دارند. پس در صورتیکه بنابر اصل برابرى و مطابق به شعار مارکسیسم “کار به قدر توان ومزد به قدر احتیاج” همه در یک سطح قرار بگیرند، این بى عدالتى و ستمی است بس بزرگ، زیرا بر اساس اصل عدالت باید به هر کس فقط حق او را اعطا کرد و هرکس را در جایگاه شایستۀ خودش قرار داد . اما مطابق این نظریه، حق هر فرد که برابر با میزان واقعى زحمات و مطابق با استعداد، لیاقت و شخصیت او است، به او اعطا نمی گردد، بلکه به میزانى بالاتر یا پایین تر از این مقدار به او داده میشود . بنابر این مساوات با عدالت در چنین حالات متضاد باهم خواهد بود، نه مترادف و یکسان.
بعبارت دیگر عدالت این نیست که همۀ مردم از هر نظر در یک حد، یک مرتبه و یک درجه باشند، زیرا مساوات برابری مطلقی است که همه وقت و درهمه موارد منصفانه و عادلانه نیست، هیچگاه انسان زحمت کش وتلاش کننده با شخص تنبل و غیر متحرک یکسان نمی باشد و افراد صادق، وفا دار و امانت کار را با افراد خاین وفریب کار، ازلحاظ ارزش وپاداش یکسان دانستن عین ظلم وبی عدالتی است.
ادامه دارد…