غِیَبت، سخن چینی و بیهوده گوئی

آیا میدانیستید؟

(سلسلهٔ مضامین امراض ساری درجامعه)

﴿مرض دوم﴾:

﴿غِیَبت، سخن چینی و بیهوده گوئی﴾!

(بخش اول):

غِیبت به كسر غين بر وزن زينت يعني پشت سرديگران بدگوئی كردن وسخن نا خوشايند گفتن است .

” غيبت” يعني اينكه در غياب كسى سخنى گويند، منتهى سخنى كه عيبى از عيوب او را فاش سازد،خواه اين عيب جسمانى باشد، يا اخلاقى، در اعمال او باشد يا در سخنش، و حتى در امورى كه مربوط به اواست مانند لباس، خانه، همسر و فرزندان و مانند اينها.

بنا بر اين اگر كسى صفات ظاهر و آشكار ديگرى را بيان كند غيبت نخواهد بود.

مگر اينكه قصد مذمت و عيبجويى داشته باشد كه در اين صورت حرام است، مثل اينكه در مقام مذمت بگويد آن مرد کلته، يا دراز، يا سياه  رنگ يا كوسه و غیره القاب زشت که در بین مردم مروج است .

به اين ترتيب ذكر عيوب پنهانى به هر قصد و  نيتى كه  باشد غيبت وحرام است، و ذكر عيوب  آشكار اگر به قصد مذمت باشد آن  نيز حرام است ، خواه آن  را  در مفهوم غيبت وارد بدانيم يا نه.

یکی از امراض ساری دیگر در جامعهٔ ما که خیلی معمول است، غیبت و سخن چینی میان خورد و کلان، پیروجوان، باسواد و بیسواد و بقیه اقشار جامعه میباشد.

غیبت کردن، یک مرض روانی خیلی خطرناک و ساری است که در اصل نوعی از پرخاشگری و حسادت میان افرادی که دارای کمبود،کاستی،ناکامی و عقده اند، محسوب میشود.

غیبت کردن یکی از راه های به آرامش رساندن این نوع بیماران روانی است، تا از این طریق عقده های درونی شان را خاموش سازند.

این بیماری روانی، در بیشتر مواقع پرخاشگری ها، نخستین واکنش به ناکامی است.

افرادی که به دیگران توهین می کنند و دست به غیبت،اتهام و بدگویی دیگران می زنند حتمأ باید روان درمانی و مشاوره شوند، چون آنها نظر به عقده و کمبودی که دارند، یگانه راه کامیابی شان را در غیبت دیگران میبینند.

تا زمانی که عقده ها،کمبودها،کاستی ها و ناکامی های افرادی که غیبت می کنند درمان نشود دیگران از آسیب های گفتاری و اجتماعی آنها مصٔون نمی مانند.

یک انسان سالم، همیشه به دنبال روحیه دادن ،همکاری،همیاری و همدلی با دیگران است؛ در حالی که یک فرد مشکل دار در صدد آزار و اذیت،حال گیری و ایجاد دردسر برای اطرافیان است.

در واقع افرادی که  غیبت می کنند در گذشته با مشکلاتی رو به رو بوده اند که دیگران باید بدون هیچ گناهی تاوان ناکامی های آنان را بدهند،به همین خاطراست که ما در محیط های خانوادگی و اجتماعی کمتر دلپذیری داریم.

علت این امر ناشی از این است که اکثر افراد جامعه گرفتاری های روانی شخصیتی دارند.

هرکسی پای غیبت دیگری نشسته است، بایستی خودش را مداوا کند، ورنه از زبانش خلق را گزند میرسد.

بر همین دلیل، غیبت حرام و از گناهان کبیره است؛ خواه عیب در شخص موجود باشد خواه آن عیب را نداشته باشد.

غیبت را رسول مقبول صلی الله علیه وسلم چنین تعریف نموده اند:

ذِکْرُکَ أَخَاکَ بِمَا یَکْرَهُ “، قِیلَ: أَفَرَأَیْتَ إِنْ کَانَ فِی أَخِی مَا أَقُولُ؟ قَالَ: ” إِنْ کَانَ فِیهِ مَا تَقُولُ: فَقَدْ اغْتَبْتَهُ، وَإِنْ لَمْ یَکُنْ فِیهِ مَا تَقُولُ: فَقَدْ بَهَتَّهُ

«غیبت یعنی این که از برادرت به گونه ای یاد کنی که نمی پسندد. پرسیدند:اگر برادرم عیبی را که من می گویم داشته باشد؟

رسول الله (ص) فرمودند:

اگر آنچه می گویی در او باشد غیبت او را کرده ای ، و اگر نباشد به او تهمت زده ای،»

انتقال افکار منفی متکلم به شنونده، صحبت  منفی که به عزت، آبرو وشرافت شخصی صدمه زند چی متکلم در مورد آن شخص ارادهٔ منفی داشته باشد یانه، شنونده با شنیدن آن،  اراده و برداشت منفی میکند، غیبت و سخن چینی محسوب میگردد.

متأسفانه غیبت و سخن چینی از ایام طفولیت با عادات متأثر کنندهٔ والدین بر اطفال، مکاتب، محیط زیست، فرهنگ و طرز برخورد بزرگسالان،میان طفلان معصوم رائج یافته ، به مرور زمان به عادت تبدیل میشود.

هرچی عادت شود، ترک آن صعب و دشوار است.

طفلی به زبان می آید و والدین بدون در نظر داشت مفاهیم اسلام راست و دروغ، غیبت و سخن چینی را در افکار معصوم طفلک معصوم تزریق میکنند.

بعضی والدین حتی اطفال خود را جهت جاسوسی و خبر چینی خود شان، ترغیب و تشویق میکنند، و نتائج منفی این عمل قبیح را در آیندهٔ اطفال خود در نظر نمیگیرند.

چگونه از چنین اطفال درآینده در رشد جامعه استفادهٔ مثبت نمود؟

جامعه داران و حکمرانان که خود دروغ ها گفته اند و غیبت ها و سخن چینی در آل و بیت شان مروج است چگونه زمام ملک را بر دست گیرند ودر تشکیل  جامعهٔ بیغش و بی آلایش نقش مثبت داشته باشند؟

از رسول الله صلی الله علیه و سلم روایت است  که در شب معراج اقوامی را دید که ناخون هایی از مس دارند و با آن چهره و سینه هایشان را می خراشند.

آنگاه رسول الله صلی الله علیه و سلم در مورد آن ها پرسید و در پاسخ به ایشان گفته شد:

هؤُلاءِ الَّذِینَ یَأکُلُونَ لُحُومَ النَّاسِ وَیَقَعُونَ فی أعْرَاضِهِمْ

اینان کسانی هستند که گوشت های مردم را می خورند و به آبرویشان متعرض می شوند.

الله سبحانه و تعالی می فرماید:

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِیمٌ (حجرات)

ای مؤمنان از بسیاری گمان ها پرهیز کنید[چرا که] بعضی از گمان ها گناه هستند و[در امور یکدیگر] جاسوسی نکنید و غیبت یکدیگر را نکنید آیا فردی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده اش را بخورد که قطعاً آن را نمی پسندید، و از الله بترسید، بیگمان خداوند توبه پذیر و مهربان است.

جملهٔ « و لا یغتب بعضكم بعضا » در بارهٔ دو نفر از اصحاب رسول الله (ص) است كه رفیقشان سلمان را غیبت كردند.

زیرا او را خدمت پیامبر صلى الله علیه وآله وسلّم فرستاده بودند تا غذائى براى آنها بیاورد،پیامبر صلى الله علیه وآله وسلّم سلمان را سراغ اسامة بن زید كه مسئول بیت المال بود فرستاد، اسامه گفت:

فی الحال چیزى ندارم، آن دو نفر از اسامه غیبت كردند و گفتند:
او بخل ورزیده و دربارهٔ سلمان گفتند:

اگر او را به سراغ چاه سمیحه ( چاه پر آبى بود ) بفرستیم آب چاه خشک خواهد شد!

سپس خودشان به راه افتادند تا نزد اسامه بیایند و در بارهٔ موضوع تجسس كنند،

پیامبر صلى الله علیه وآله وسلّم فرمود من آثار خوردن گوشت در دهان شما مى بینم،

عرض كردند: اى رسول خدا ما امروز مطلقا گوشت نخورده ایم! فرمود: بلی گوشت سلمان و اسامه را مى خوردید، آیه نازل شد و مسلمانان را از غیبت نهى كرد.

ما نیز مانند اعراب همچون تکیه کلام ها، القاب، ضرب المثل ها و گفته هائی، میان شهرنشینان و روستا ها داریم که عین همین مفاهیم دو صحابی را افاده میکند، مثلاً:

﴿فلانی آنقدر بد قدم است که از قدومش، آب دریا خشک میشود﴾ و یا اینکه:

﴿ از روزی که فلان شخص را دیده ام، من بیمارم﴾ ویا:

﴿ فلان…. شخص خشک پای است، هر جا برود با خودش قحطی و آفت می آورد﴾..

همانند این، سخنان نا مطلوب و زشت دیگری داریم که خیلی ها میان مردم مروج است و ضمن صحبت کردن، از این قبیل غیبت های قبول شده در جامعه را بدون اینکه به عظیم بودن این گناه کبیره پی ببرند، آن را مرتکب میشوند.

عزیزان گرانقدر:

لطفاً این سلسله ی مضامین خیلی مهم و حیاتی را با تمام خانواده، اقارب، دوستان، و همکاران تان شریک سازید، و در رشد فکری، عقیدتی، ایمانی و وجدانی همنوع تان اقلاً یک امر خیری را، مایه ی حصولِ صدقات جاریه ی تان سازید.

جزاکم الله خیراً
‏
چهار شنبه، پانزدهم رجب سال ۱۴۳۸

دوازدهم اپریل ۲۰۱۷

https://www.facebook.com/meydanestid

و از طریق گوشی های موبایل!

m.facebook.com/meydanestid