مسواک و اهمیت آن در زندگی مسلمانان
مسواک چیست؟
مسواک چوبی است از ریشۀ درخت اراک که درزبان عربی بنام الأراک، به انگلیسی سلوادورا پرسیکا و به هندی پیلو نامیده شده و همیشه سبز می باشد.
ارتفاع درخت اراک بطور متوسط 3 متر است. شاخه های آن باریک و برگ های آن به خاطر وجود مادهٔ روغنی، سبز رنگ و درخشان است که شیره ای به رنگ زرد مایل به سبز روشن از آن خارج می شود. از گُل آن میوه ای شبیه به گیلاس بدست می آید که به صورت خوشه و خوردنی است.
آب و هوای گرم و استوائی محل مناسبی برای رشد این درخت است. اين درخت در عربستان، مصر، یمن، سودان و درمناطق شرقی هندوستان نیز پيدا می شود.
اهمیت مسواک در اسلام:
مسواک سنتی است که متاسفانه امروز مورد توجه عامۀ مردم نبوده بلکه علما و فقهاء ما نیز در مورد اهمیت مسواک غفلت نموده اند و بدون شک این یک نقصان بزرگ در امت مسلمه محسوب میگردد.
چنان غفلت به دلها ریشه کرده — که سنت در نگاه خلق عار است!
یکی ازبرتری های اسلام نسبت به سایر ادیان این است که در کم و بیش هزارو پجنصد سال قبل پیروان خود را به مسواک نمودن دندانها تشویق کرده است.
پیغمبر عظیم الشأن اسلام، حضرت محمد (ص)، اولین معرفی کنندۀ مسواک و توصیه کنندۀ این چوب در جهت بهداشت دهن و دندان بوده است؛ در حالی که قبل از آن مسواکی وجود نداشته واین بسیار قابل تعجب و جالب است.
درین شکی نیست که مسواک مسلمانان در آن زمان مثل برس دندان های فعلی نبوده ، بلکه چوبی از ریشه درخت اراک بوده است. اما جالب اینکه مسلمانان تا چند سال پیش فقط به خاطر این که پیامبر اسلام محمد مصطفی (ص) به عنوان مسواک از این چوب استفاده می کرد, آنها نیزاین عمل به حیث سنت نبوی انجام می دادند، تا اینکه نظر به درخواست یک دانشگاه سعودی گروهی از علماء غربی از جمله رودات محقق آلمانی در سفری به سودان طی تحقیقاتی که روی درخت به عمل آوردند متوجه شدند که این درخت دارای خواص معجزه آسایی است. آنها وقتی مواد موجود در مسواک را در مقابل میکروب ها قراردادند متوجه شدند که آن ها دارای خواص پینیسیلین میباشند و همچنین چوب مسواک دارای ماده اصیل فلوراید است که برای استحکام ریشه دندان مفید می باشد و دارای کلراید است که زردی دندان را از بین برده ودارای ماده
(trimethylamina)
است که در استقامت لثه یا بیره مفید است وزخم های دهن را التیام میبخشد.
بناءً چون دهن دروازه بدن است وسلامتی کل بدن به آن بستگی دارد، به همین منظور چوب مسواک جایگاه خاصی در احادیث نبوی (ص) داشته و در حدوید بیش از یکصد حدیث در فضیلت وآداب مسواک بیان شده است. امروزه در بعضی از کشور های اسلامی و حتی غربی از ریشه درخت مسواک حتی کریم دندان های نیز ساخته اند که امتیازات و برتری های خاصی نسبت به کریم های دیگر دارند.
فواید طبی و صحی یی مسواک:
از نظر معالجین دندان حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد بوی دهن ازخود جوف دهن و دندان منشاء میگیرد که از جمله چند علت آن ناپاکی دندانها، خشکی دهن، بیماری های پریودنتال، زخم های دهن، عفونت های دهن و غیره می باشند که در رأس این همه عوامل، ناپاکی دندانها عامل اساسی یی بدبویی دهن می باشد.
چون حفره یا جوف دهن گرم ، مرطوب و پراکسیژن بوده، شرایط را برای فعالیت باکتریا‌ها بیشتر مهیا میسازد؛ بناءً در تعلیمات دینی و طبی بر پاکیزگی دهن و دندان و مراقبت درست از آنها تأکید ویژه ای صورت گرفته است.
تحقیقاتی طبی جدید این حقیقت را ثابت ساخته است که، مسواک مملو از مواد پاک کننده بوده وعلاوه برآنکه دندان ها را پاک میکند مانع خون ریزی نیز شده، بوی کریه وزشت دهن را از بین برده و حاوی مواد میکروب کش نیز میباشد .
مسواک حاوی آنگونه مواد مفیدی است که دیگر هیچ گیاهی حاوی چنین مواد نمی باشد یعنی مسواک حاوی 25 نوع مواد ارزشمندی است که در حفظ الصحۀ دندان ها نقش بارز را ایفا میکند.
داکتر”کینیث کیودیل” در پنجاه و دومین گردهمایی پژوهش های دندان در امریکا استفاده از چوب مسواک را در مقایسه با برس های پلاستیکی امروزی، به خاطر الیاف نرم و طبیعی آن،مواد مفید آن،عدم ضرر رسانی آن به بیره ها، داشتن مواد ضد عفونی کننده و طبیعی بودن آن به همه توصیه نموده و آنرا مفید تر و بهتر معرفی کرده است.
علماء فواید مسواک را چنیین برشمرده اند :
دهن را خوش بو میسازد .
بیره ها را محکم و صحتمند میکند .
افرازات دهن و بلغم را از بین میبرد.
دید چشم را زیاد میکند.
دندان ها را از سوراخ شدن و خراب شدن محفوظ میدارد.
معده را سالم نگهمیدارد.
در هضم غذا کمک می نماید .
صوت و آواز را رسایی میبخشد .
مخارج کلام را پاک میسازد که سبب سهولت در سخن گفتن میشود.
انسان را شاد و تازه می سازد که باعث سهولت در نماز, قرات و ذکر اش میشود.
کسالت و خواب آلوده گی را از بین میبرد .
بهترین معالجه برای دندان های اطفال است زیرا که دارای ماده فلوراید است.
پاک کننده و زایل کننده رنگ زرد دندان ها است زیرا که دارای ماده کلور است .
دندان ها را پاک و سفید میسازد چون دارنده ماده سیلکاز است .
دندان ها را از بکتریا ها و جراثیم محفوظ نموده بخاطریکه دارای ماده کبریت است .
در بهبود بیره های دندان ها کمک میکند زیرا که شامل ماده ریمیتای لمین، و ویتامین c ميباشد .
و بالآخره بهترین علاج برای ترک کردن دخانیات است.
استعمال مسواک چی زمانی مستحب و بهتر است؟
بهنگام وضو, تلاوت قرآن, خوابیدن, بیدارشدن, قبل ازغذا, بعد ازغذا, قبل از همبستری, وقت سکرات مرگ, به هنگام بدبویی دهن.
طریقۀ استفاده از مسواک:
برای استفاده از چوب اراک باید ابتدا به اندازۀ 10 ملی متر متر از پوست آنرا گرفته و آن قسمت را برای مدت یک الی دو ساعت در آب بگذارید تا کمی نرمتر شود. بعداً آنرا در بین دندانهای الاشه گی بالایی و پاینی تان قرار داده و آهسته آهسته برآن فشار بیاورید تا الیاف آن باز گردند و آنرا برای 5 دقیقه بر دندانهای تان به شکل عمودی و افقی بمالید تا کاملاً مانند برس دندان آماده و قابل استفاده روزمرۀ تان گردد . به همین شکل بعد از آنکه قسمت پوست شده به سبب استفادۀ زیاد حالت برس گونه اش را از دست داد و ساییده شد، برای مرتبه دیگر باید این قسمت را برید و قسمت جدیدی را به همان طریقۀ اولی آماده نمود که در حقیقت این قسمت پوست شدۀ چوب مسواک باید به شکل متواتر هرچند روز بعد عوض گردد.
یاداشت:
– 
در پهلوی مسواک کردن دندانها، استفاده از نخ دندان را نیز از یاد نبرید، زیرا سطوح بین دندان ها به هیچ وجه با استفاده از مسواک تمیز نمی شوند. در روایات نیز به خلال کردن دندان ها تأکید زیادی شده است.
– پشت دندان ها را نیزتمیز کنید و توجه داشته باشید که سطح بیره ها و زبان نیز باید مسواک شود.
– پس از هربار مسواک زدن،آن را به طور کامل بشویید.
– از مسواک تان درست حفاظت کنید و آنرا در جای پاک و مناسب بگذارید و اگر آنرا با خود حمل میکنید، کوشش کنید تا درپوش و یا غلافی قرار داشته باشد.
تاثیرات مسواک بر روح وروان مسلمان:
هنگام موت شهادتین به راحتی بر زبانِ استعمال کنندۀ مسواک جاری میشود.
مسواک مطرود کننده شیطان است.
محبوب رب العالمین ورسول اکرم (ص) و ملائک است.
در رزق وروزی برکت می آورد.
دندان ها را سفید می كند.
موها را زیاد، قوی و پرپشت می سازد.
برطرف کنندۀ ریزش آب چشم است.
امراض بیره را از بین می برد.
حافظه را قوی و بینایی را افزایش می دهد.
مانع مرض جذام است.
از درد های دندان جلوگیری میکند.
صدا را صاف و جذاب می کند.
اشتها را زیاد می کند، بر هضم غذا کمک می کند واز بین برنده امراض معده است.
و بالآخره چون سنت نبوی است، حسنات را زیاد میکند, سبب نصرت خدا می گردد و از فطرت انسان های پاک شمرده می شود.
فضیلت مسواک در احادیث رسول گرامی اسلام (ص):
مهمترین ارزش مسواک در این است که مسواک نمودن سنت پیامبر اسلام (ص) بوده و سبب رضا و خوشنودی خداوند (ج) میگردد.
نظر به روایات صحابۀ کرام (رض)، رسول اکرم (ص) قبل ازغذا و بعد ازغذا و هنگام خواب شدن و بیدارشدن نیز مسواک استعمال می کردند.
اینک مشت نمونۀ خرواراحادیثی از رسول الله صلی الله علیه وسلم قرار ذیل اند:
دهن های خود را با مسواک زدن خوشبو کنید، زیرا دهن های شما گذرگاه های قرآن است.
مسواك پاک کننده دهن و سبب رضای خداوند جل جلاله میگردد.
اگر بر امتم مشکل نمی شد امر می کردم تا درهر وقت نمازمسواک بزنند.
مسواک تمیز کننده دهن وخشنود کننده پروردگار است.
به مسواک زدن چنان امر شدم که گما ن می کردم بزودی در قرآن در مورد مسواک آیه یی نازل خواهد شد.
دهن خود را با مسواک پاکیزه و مطهر بکنید.
برادران محترم! فراموش نکنید که وقایه بهتر از معالجه است، لذا خود، خانواده و فرزندان تان را به استعمال مسواک عادت دهید .
التماس دعاء دارم.
سلیمان شاه صوفی زاده