بسم الله الرحمن الرحیم
حج یا بیعت بستن با خداوند(ج)
سيد احمد بشير افضليار
دوستان عزیز و محترم، خواهران ، برادران و زائران خانه خداوند(ج) بعد از عرض سلام و ادب خدمت همه شما اولا فرا رسیدن ماه ذوالحجه(حج) را به تمام مسلمانان جهان و بخصوص به آنانیکه امسال مشرف به زیارت کعبه شریفه ګردیده اند تبریک و تهنیت میګویم و از خداوند بزرګ (ج) استدعا مینمایم که حج ایشان را مورد قبول درګاه مقبول خود قرار بدهد و کسانی که آرزو دارند خداوند آنانرا نیز نصیب بګرداند. آمین یا رب العالمین.
ثانیا میخواهم که در اینجا از این موقع زیبا استفاده نموده پیرامون این فریضه اسلامی چند سطربنویسم.
تعریف حج: حج یعنی قصد کردن، با حجت و دلیل برکسی غالب شدن، آمد و شد با کسی، قصد بیت الله شریف کردن، به زیارت کعبه رفتن. یک بار حج کردن معنی میدهد. و به عقیده دینی ما مسلمانان حج یکی از پنج بنای مسلمانی میباشد. یعنی زمانیکه یک طفل از پدر و مادر مسلمان به دنیا میآید در ګوش راست طفل آ‌ذان ګفته میشود و در ګوش چپ آن اقامه ګفته میشود و بعد از آنکه این طفل به زبان آمد و ګپ زدن را شروع کرد که بیاموزد پدر و مادر مومن کوشش میکند که از یکی از دستورات اسلامی که یاد ګرفتن پنج بنای مسلمانی میباشد شروع به آموختاندن طفل میکنند. وزمانیکه یک شخص غیر مسلمان به دین اسلام مشرف میشود از پنج بنای مسلمانی آغاز میکند یعنی اول کلمه شهادتین را بجا میاورد و بعدآ نماز را میآموزد به همین ترتیب روزه ګرفتن، ذکات دادن ورفتن به حج را میآموزد. پس این پنج اصل مانند زنجیر به هم وصل اند.
و حالا قبل از آنکه به تاریخچه حج بپردازیم یک یادآوری از وجوه اشتراک حج با عبادات دیګرمینمایم.
اینکه عبادت چرا بالای انسان فرض ګردیده است از نظر عقلی و منطقی ثابت ګردیده است که انسانرا در تمام شوَون زندګی از بند شهوات حرام، امیال و غرائز بدون محاسبه و هوای نفس و شیطان های درونی و بیرونی در امان نګهمیدارد.آثار مادی و معنوی، ظاهری و باطنی عبادت در حدی است که درک آن برای آنانیکه لذت آنرا چشیده اند ساده و قابل دید و قابل حس است. ولی برای بعضی ها( آنانیکه) مشکلات با خود و دنیای بیرون از خود دارند بس مشکل و فهم آن دشوار است. عبادت محدودیت آسمانی، قیدی معنوی است. ودر مقابل خزی دنیا و عذاب آخرت مصونیت میبخشد و در یک کلمه عبادت محدودیت مصونیت زا است.
بنابراین بین حج و دیګرعبادات وجوه مشترکی از قبیل: تسلیم بودن در برابر حق، اصلاح نیت، اصلاح عمل و اخلاق، کسب وقار و ادب، کرامت و انسانیت، تامین خیردنیا و آخرت، جلب رضای حق، به دست آوردن مصونیت از خزی دنیا و عذاب آخرت، تبدیل شدن انسان به منبع خیر و برکت وجود دارد.
از نظر طبی نیزبه اثبات رسیده است که هر عملی که مسلمانان در هنګام عبادت انجام میدهد، فوائدی زیادی دارد. مثلا:
همینکه یک مسلمان کلمه میخواند اګر معنی آنچه را که در کلمه شهادت میخواند، بفهمد و از عمق، انچه میګویید، با ذره ذره از سلول های بدن خود قبول کند و بالای خود بقبولاند، این شخص یک انسان تسلیم در برابر خدا و رسول اش است، متواضع، فروتن، و همچو شخصی را (مومن) میتوان ګفت زیرا این شخص بر علاوه مسلمان بودن مومن هم است، میان یک مسلمان و یک مومن فرق موجود است ، همه مسلمانیم و بعضی از ما مومن استند. مومن به مسلمانی میتوان ګفت که دین را بطور شاید و باید آن قبول و عملی کند از دیدګاه طب روانی به اثبات رسیده است که همچو اشخاص صبور، با تمکین، و انسانهای اګاه از زمان و انسانهای سالم استند.
به همین منوال نماز که از جمله عبادات یومیه است از دیدګاه طبی به اثبات رسیده است که یک شخص نماز ګذار در ۲۴ ساعت ۵ بار نماز میګذارد و برای ادای نماز به وجود پاک، لباس پاک ضرورت است که این خود یک مسلمان را از معصیت کردن دور میسازد و همین رکوع و سجودی که در جریان نماز صورت میګیرد یک سپورت است، که سپورت به وجود مفید است.
همچنان روزه از دیدګاه علم طب به اثبات رسیده است که خیلی برای وجود مفید میباشد. چون در طول سال یعنی ۱۱ ماه متواتر ما هر چیز را که خداوند به ما لازم دانسته است از نعمات ان استفاده میکنیم و در طول این مدت در وجود ما هر نوع ناراحتی از جهت خوردنی های شور، شیرین، چرب، بوجود میآید. چون ما وجود خودرا از ګزند کثافات و مکروب ها پاک میکنیم، خانه خود را نیز حد اقل یک بار در سال پاکاری عمومی میکنیم( از قبیل رنګ نمودن خانه تبدیل نمودن لوازم کهنه) و غیره به همین شکل خداوند یک ماه در سال روزه را جهت سالم شدن بدن و پاک شدن از عوارض جانبی فرض ګردانده است.
ذکات نیز به خاطر تصفیه نمودن سرمایه از دخول پول نا مشروع و همچنان کمک به فقرا، که یک نوع از آرامش روحی است فرض ګردیده است. و فایده آنرا نیز کسی میبیند که این عمل نیک را انجام داده باشد.
و حج، که در طول عمر انسان یک بار فرض ګردیده است، نیز از نظر روانی بالای انسان تاثیر زیادی دارد. چون انسان در وجود خود از شر شیطان درونی در امان نیست و نفس انسان، انسان را اګاهانه و یا نا آګاهانه به انجام ګناه تشویق میکند. اما به خاطر اینکه انسان در زندګی از این مصائب رهائی یابد. باید که یک عهد و پیمان با خدای خود ببندد، تا اګر در زندګی زمینه عمل زشت مساعد ګردد، آن عهد و پیمانی که در هنګام حج خانه خدا با آن خالق لایزال بسته بود جلو چشمان اش آمده و از ګناه کردن بپرهیزد. که این خود یک نوع تسلیم بودن به خداوند (ج) را نشان میدهد.
تاریخچه حج:
ځداوند بزرګ (ج) در قرآن پاک اش آیات متعددی را راجع به حج وچګونګی این عبادت دسته جمعی و تعیین زمان و مکان آن به ما انسانها فرو فرستاده است. که حالا از بعضی از آن آیات به طور خلاصه یادآوری مینمایم.
سوره بقره آیه ۱۲۵ ، سوره طور آیه ۱۲۷ ، سوره آل عمران آیه ۱۴۴ ، سوره مائده آیه ۱۴۹ ، سوره بلد آیه ۱۵۰ ، سوره انفال آیه ۱۵۸ ، سوره توبه آیه ۱۸۹ ، سوره اسرا آیه ۱۹۱ ، سوره حج آیه ۱۹۶ ، سوره نمل آیه ۱۹۷ ، سوره شوری آیه ۱۹۸ ، سوره فتح آیه ۲۱۷
خداوند بزرګ در آیه ۱۲۵ ام سوره بقره چنین میفرماید: بسم الله الرحمن الرحیم واذ جعلنا البیت مثابه للناس و امنا و اتخذو امن مقام ابراهیم مصلی و عهد نا الی ابراهیم و اسماعیل ان طهرابیتی للطائفین و العاکفین و الرکع السوجود.
و(به خاطر بیاورید) هنګامی که خانه کعبه را محل بازګشت و مرکز امن برای مردم قرار دادیم و[برای تجدید خاطره] از مقام ابراهیم، عبادتګاهی برای خود انتخاب کنید! وما به ابراهیم و اسماعیل امر کردیم که:[ خانه مرا برای طواف کنندګان و مجاوران و رکوع کنندګان و سجده کنندګان، پاک و پاکیزه کنید.
همچنان در آیه ۱۲۷ سوره طور خداوند عزوجل میفرماید: بسم الله الرحمن الرحیم و اذ یرفع ابراهیم القواعد من البیت و اسماعیل ربنا تقبل منا انک انت السمیع العلیم.
و( نیز به یاد آورید) هنګامی که ابراهیم و اسماعیل، پایه های خانه [کعبه) رابالا میبردند، [و میګقتند:] (پروردګارا! از ما بپذیر که تو شنوا و دانایی!)
و خداوند بزرګ در آیه ۱۴۴ سوره آل عمران چنین میفرماید: بسم الله الرحمن الرحیم. قدنری تقلب و جهک فی السما‌ء فلنو لینک قبلة تر ضاها و جهک شطر ال مسجد الحرام و حیث ما کنتم فولو وجوهکم شطره و ان الذین اوتوا الکتاب لیعلمون انه الحق من ربهم و ما الله بغال عما یعلمون.
یعنی: نګاه های انتظارآمیز تو را به سوی آسمان[یرای تعیین قبله نهایی] میبینیم! اکنون تورا به سوی قبله ای که از آن خشنود باشی، باز می ګردانیم. پس روی خودرا به سوی مسجد الحرام کن! و هر جا باشید، روی خودرا به سوی آن بګردانید! و کسانی که کتاب آسمانی به آنها داده شده، بخوبی می دانند این فرمان حقی است که از ناحیه پروردګار شان صادرشده ؛[ ودر کتابهای خود خوانده اند که پیغمبر اسلام، به سوی دو قبله، نماز می خواند]. و خداوند از اعمال آنها [ در مخفی داستن این آیات] غافل نیست!
و در آیه ۱۸۹ سوره توبه فرموده است که :
در باره( هلالهای ماه) از تو سوال می کنند؛ بګو! ( آنها، بیان اوقات[ و تقویم طبیعی] برای[ نظام زندګی] مردم و[تعیین وقت] حج است).
و[ آن چنان که در جاهلیت مرسوم بود که به هنګام حج، که جامه احرام می پوشیدند، از در خانه وارد نمیشدند، و از نقب پشت خانه وارد میشدند، نکنید!] کار نیک، آن نیست که از پشت خانه وارد شوید؛ بلکه نیکی این است که پرهیزګار باشید! و از در خانه وارد شوید و تقوا پیشه کنید، تا رستګار ګردید!
به همین ترتیب در آیات زیبای دیګری را که اسامی آنها را در بالا ذکر کردم ازحج تعریف ګردیده است:
همچنان از روایات تاریخی که نقل صورت ګرفته است، ابو بصیر از حضرت امام جعفر صادق(ع) نقل کرده است و فرموده اند: ان آدم هوالذی بنی البیت، ووضع اساسه، و اول من کساه الشعر و اول من حج الیه(۱)
محققآ بنای کعبه و پایه ګذاری بیت به دست حضرت آدم(ع) انجام ګرفته و او نخستین کسی است که بر کعبه جامه پوشانید و نیز نخستین انسانی است که مراسم حج را بجا اورد.
زمان مراسم، بنا به روایت فضل بن شاذان نیشاپوری از حضرت امام رضا(ع)، ماه با برکت ذوالحجه بوده است؛ ماهی که پیش از آدم فرشتګان الهی به طواف بیت برخاستند و به انجام مراسم معنوی حج موفق شدند.
انبیا الهی، بخصوص حضرت آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی (عليهم الصلاة والسلام)، و رسول با عظمت اسلام(ص) و دیګرانبیای حق، در همین وقت به ادای مراسم اقدام کردند و چنین زمان با عظمتی برای انجام حج تا روز قیامت، به عنوان سنت حتمی از جانب حضرت حق برای ادمی اعلام شد(۲).
حضرت صادق(ع)، فرموده اند:همه مناسک حج: اعم از طواف، نماز، عرفات، مشعر، منا، رمی، قربانی و حلق را فرشته وحی(جبرېیل)، از جانب خداوند(ج) به آدم تعلیم داد و به عنوان دلیل و رهنما، تمام مراسم حج را همراه با آدم بجای آورد(۳). فرزندان مومن حضرت آدم(ع) تا زمان حضرت نوح(ََع)، چون برای حج مستطیع میشدند به ادای مناسک میشتافتند و مراسم حج را همچون پدر بزرګوار خود به جای می آوردند. امت حضرت نوح(ع) به خاطر کفران نعمت و نا سپاسی و مخالفت با ادامه و نواهی حق، با حملات سهمګین طوفان برخاسته از آبی که تمام منطفه را ګرفته بود، به هلاکت رسیدند. نوح(ع) با عده ای اندک از مردم مومن از کشتی پیاده شدند و قبل از استقرار در محل معین برای ادامه حیات، به مدت یک هفته به امر حق به طواف خانه خدا پرداختند(۴)
مناسک حج در زمان هود پیغمبر و صالح پیغمبر و آنان که مومن به آن دو رسول حق بودند، به مانند زمان آدم و نوح برګذار میشد. از روایات و احادیث و منابع تاریخی چنین بر میآید که ګذشت زمان و هجوم حوادث و بی توجهی مردم، با عث ویرانی کعبه و تعطیل مناسک شد، تا خداوند عزیز(ج) ابراهیم و اسماعیل پیغمبران را مامور بنای کعبه و نصب حجرالاسود( سنګ سیاه) و ادای مناسک و دعوت مردم جهان به حج نمودند(۵)
همچنان حضرت امام رضا(ع)، در روایتی از حج حضرت خضر (ع) و حضرت الیاس پیغمبر(َع) به همان طریق که مردم مومن حج به جا میاورند خبر میدهد(۶)
حکمت حج:
انسان ها به واقعیات معنوی و حقایق روحی و برنامه های عالی اخلاقی و تبادله افکار و بیان درد های باطنی و ظاهری خود و یافتن راه حل مشکلات فردی، اجتماعی، سیاسی، مادی و معنوی خویش، نیاز شدیدو احتیاج مبرم دارد.
و از برکت حج مبارک است که مسلمانان همه اختلافات و نابرابری ها را کنار ګذاشته و با یک ایمان واحد و یکتا پرستی به طواف زیارت خانه خدا میپردازند. و از برکت حج است که یک دلی ببار میاید به ګفته دوکتور علی شریعتی که ګفتند حج زیبا ترین روح همبستګی است.