گفت و شنود فضل الرحیم رحیم ، خبرنگار آزاد باکارمند شایسته فرهنگ پوهنمل داکتر عبدالواحد نظری ، سناریست ، کارگردان و یکی از چهره های مطرح در عرصهء سینما کشور ما افغانستان .
قسمت دوم
رحیم – شما قبل از اینکه به خارج از کشور غرض تحصیلات عالی بروید چی کار های هنری سینمائی داشتید و بعد از اتمام تحصیل که بوطن برگشیتد از کار ها و آفرینش های هنری تان در عرصه سینما بگوید ؟
نظری – هر چند که قسمتی از این سوال را قبلاً پاسخ گفتم . قبل از اینکه غرض تحصیل به خارج از کشور بروم نخست در برنامه اطفال و سپس در بخش درام ها و داستانهای رادیو سهم فعال داشتم که صرف اجرا و ایفای نقش هابود که به هیچ وجهه کار برجسته به حساب نمی آید ، هر چند که در داستان دنباله دار رادیوئی بنام "عمرا و سکینه " نقش مرکزی قهرمان داستان را داشتم و برای اولین بار در ترجمه بعضی از نقشهای فلم " اندرزمادر" از زبان دری به زبان پشتو سهم گرفتم و بدین ترتیب نخستین بار به استدیوی افغان فلم رفتم و با یک قسمت کار سینمائی عملاً آشنا شدم و این اولین تماس من با کارفلم و سینما بود که خیلی خاطره انگیز برایم بود . اما در جریان تحصیل در کشور بلغاریا ما مجبور بودیم که هر سال یک فلم سینمائی و تلویزیونی بسازیم که فلم های کوتاه سینمائی و تلویزیونی از ساخته هایم مورد توجه دوستان ، همصنفان و استادانم قرار میگرفت و با تشویق و تمجید آنها استقبال میگردید . زمانیکه بعد از تحصیل اکادمیک به وطن برگشتم اقدام به آفرینش های هنری در عرصه سینما نمودم که در ذات خود در سطح افغانستان، اولین ها بود گرچه من میپذیرم که خالی از نواقص و کمبودی نبوده بخاطریکه ما سینما بسیار مدرن و مجهز و اکادمیک نداشتیم و حتا امروز هم اگرما چند فلم ساخته شده را که از ارزش سینمائی برخوردار هستند مد نظر نگیریم متباقی کار های سینمائی ما غیر اکادمیک ومسلکی ساخته میشوند . به هر صورت خوب اگر فلم لحظه ها را که من برای شما گفتم یکی از کار های سینمائی من است که بعد از برگشت از تحصیل به وطن به ساختن آن اقدام نمودم در نظر بگیریم فلم مذکور از طرف صاحبان نظران و منتقدین عرصه سینما به عنوان اولین فلم روشنفکرانه شناخته شد و در سینما افغانستان ، با ارائه ابسترک و سوریالیستی وساختار نمادیک خود مقام خاص را به خود اختصاص داد . فلم مستند پرورشگاه وطن که جایزه های متعدد گرفت اولین تیاتر تلویزیونی را بنام " ریئس " بر اساس یکی از نوشته های عزیز نسین ساختم که تا آن زمان پارچه های تیاتری و نمایشنامه های کوتاه از طریق تلویزیون به نمایش گذاشته میشد اما من در حقیقت آغازگر شکل اکادمیک تیاتر تلویزیونی آن بودم . تیاتر مذکور از طریق مطبوعات وقت مستحق جایزه شناخته شد . بعداً فلم بلند هنری آرمان را ساختم که این هم اولین فلم هنری رنگه به زبان پشتو بود که تا آنزمان فلم پشتو در افغانستان، ساخته نشده بود همچنان اولین سریال تلویزیونی بنام " دکونډی زوی" بچه بیوه را در سه قسمت یک ساعته ساختم که تا امروز علاوه از اینکه مورد پسند مردم قرار دارد چنین چیزی تا به آن زمان ساخته نشده بود.
رحیم – هموطنان ما که علاقمند سینما هستند از شما به عنوان یک سینماگر موفق توقع ارایه های بیشتر سینمائی را دارند اما کار شما در عرصه ساختن فلم از شمارانگشتان بیشتر نیستند توضیح شما در این زمینه چیست ؟
نظری – اگر در مقایسه به تعداد زیادی از فلم های ویدیویی امروز افغانستان ، که هر روز ویا در هر دو روز یک فلم ساخته میشود و روی پرده می آید که به هیچ وجهه فلم ها ی با رسالت و باهویت نیستند بلکه فلم های است که مردم را به انحراف و گمراهی سوق میدهد . و ذوق مردم را خرابتر میسازد، داستان های تکراری و ساختگی و شات های بی محتوا خلاصه کاپی فلم های بازاری که بدرد کسی نمی خورد به نظر من این فلمها اگر ساخته نشوند بهتر است. در مقایسه با این فلمها ، آنچه من تلاش نموده ام با آنکه من میپذیرم که فلمهای مذکور از نواقص خالی نیستند اما من خوش هستم که ساخته های سینمائی من در خود رسالت هنری و هویت ملی را همراه داشته . من بعد از برگشت از تحصیل در سال 1362 در ظرف دوسال مجال آنرا یافتم تا فلم لحظه ها و دو سه فلم مستند و تیاتر تلویزیونی را بسازم سپس در سال 1365 برای چهار سال به صفت ریئس افغان فلم ایفاء وظیفه نمودم که درآن زمان صرف فلم آرمان را ساختم مسوولیت های دولتی مجال بیشتر پرداختن به آفرینش های هنری را برایم نمی داد . همچنان بعد از آن ریئس انجمن سینمائی وعضو هیات رئیسه اتحادیه هنرمندان افغانستان وهم چنان برای بار اول تدریس سینما را در درپوهنځی هنرهای زیبا پو هنتون کابل وچند کورس دیگراغاز نمودم وبا وصف مصروفیت های کاری سریال تلویزیونی د کونډی زوی " بچه بیوه" را ساختم. سپس با وخامت اوضاع سیاسی به شما بهتر معلوم است که من هم مانند هزاران هموطنم به دیار غربت پناه آوردم . با وصف نداشتن امکانات تلاش کردم فلمهای گمراه و هجرت را بسازم. و حالا که من به کشورم افغانستان، برگشتم زمانی به صفت رئیس تلویزیون آریانا ، بعداً به حیث رئیس تلویزیون شمشاد و متعاقباً به عنوان رئیس عمومی تلویزیون ملی مسوولیت های کاری و رسمی را به عهده داشتم و دارم که این همه زمینه ساختن فلم را برایم محدود ساخته و میسازد . ولی به هرحال من اگر در عرصه ساختن فلم به اساس گفته شما به شمار انگشتان ارایه های سینمائی دارم این را بهتر میدانم تا ساختن فلمهای بی محتوای که هیچگونه ارزش هنری ندارند این را نه برای خود و نه برای دیگران لازم میدانم . ولی من برای محصلین فاکولته هنرهای زیبا پوهنتون کابل و چی از طریق تلویزیون و چی در زمانیکه در خارج از کشور به سر میبردم به سینماگران جوان و تازه کار افغان ، اندوخته ها و تجربه سینمائی ام را قسمت نموده ام .
رحیم – قبل از اینکه شما به جهان سینما داخل شوید کدام یک از ستاره های سینما کشورما و یا سینما کشور های خارجی به شوق و علاقهء شما اثر گذار بود میشوید از آنها نام ببرید ؟
نظری – در آنزمان که ذهن من برای پذیرش هنر ویا صنعت سینما آماده میشد بی تردید چهرها وبازیگران بودند که بالای ذهن من تاثیر معین داشند قبل از اینکه من برای فرا گیری تحصیلات عالی در عرصه سینما به خارج از کشور بروم با کار گردان ، هنرپیشه ها ، سناریست ها و سینما گران مشهور دنیا آشنا شوم دیدن بعضی فلمها بر ذهن من تاثیر بویژه داشت هر چند که در آن زمان ما آنقدر به مضمون درونی فلم پی نمی برُدیم اما فضائی ریالستیک که درفلم تصویر شده بود تاثیر عجیبی بر من میگذاشت این همان فلمهای روسی بود هرچند که با نام های هنر پیشه ها ، دایرکتر و کارگردان این فلم ها آشنائی نداشتم ولی تاثیر گذاری این فلمها بر ذهن من بیشتر از دیگر فلم ها بود. تمثیل بعضی از هنر پیشه های فلم های هندی مورد دلچسپی من قرار داشت همچنان فلم های غربی .
رحیم – به نظر شما امروز سینما ما در کدام مرحله قرار دارد ؟
نظری – امروز صد ها پرودکشن فلم در کشور ما فعالیت دارند اینها هر روزاکثرا با ارایه فلم های بی محتوا و بی هویت سینما ی کشور ما را به مسخره میگیرند زیرا مردم دنیا با دیدن این فلم ها به این نتیجه میرسند که تمام باشنده های این کشور مشغول چنین اعمال هستند در حالی که چنین نیست . در این حالت هستند کسانیکه از خارج کشور برگشته اند باا ندوخته هایشان باساختن فلم های کوتاه سینمائی خوب مطابق به اصول و رسالت سینمائی این امید واری را به بار آورده اند که سینمائی کشور ما بسوی رشد و با لندگی میرود .
ادامه دارد .