وضعیت چشم در نماز
تتبع ونگارش :الحاج امــیـــن الـدیــن« سعـیـدی – سعید افـغــانی«
مـدیـــر مرکزمطـالعات سـتراتیژیک افـغان ومسؤول مرکز کلتوری دحــق لاره- جـرمـنی
اکثریت علماء اتفاق نظر دارند كه نماز خواندن با چشم باز ونگاه کردن به محل سجده از جمله سنت عملی پیامبر صلی الله علیه وسلم است. از جانب دیگر تعدادی از علماء بدین عقیده اند که خواندن نماز به چشم بسته مكروه، که البته ترک آن بهتر است ، زيرا از یک طرف مخالف سنت پيامبر صلى الله عليه و سلم است . واز جانب دیگر خواندن نماز به چشم بسته ، درزیاتر از اوقات سبب آن میگردد که نماز گزار را در بین نمازخواب هم ببرد وحضور قلبی اش در نماز قطع گردد. برنماز گزار است ، که حد اعظمی کوشش بعمل ارد تا در نماز چشمانش نه تنها باز باشد ، بلکه توجه ونگاهش را به موضع (بکسرضاد)سجده هم قایم باشد .
ناگفته نماند آنعده از نمازگزاران که عادت دارند که با بستن چشمان خود در نماز، تمركز بيشتري پيدا مي نمایند و حضور قلبشان در نماز، افزايش مي يابد، میتوانند نماز خویش را با چشم بسته بخوانند وانشا الله در شرع اسلامی کدام ممانعتی در آن دیده نمیشود .
وضعیت چشم در حال قیام:
همانطوریکه قبلآ بدان اشاره نمودیم وضعیت چشم نماز گزار در حال قیام باید به محل سجده باشد ، ولی این وضع برای نمازگزاران که در بیت الله شریف اند میتوانند توجه خویش به سجد گاه ویا به خانه کعبه هم قایم نمایند .
وضعیت چشم در حال رکوع:
در هنگام رکوع وضعیت چشم نزد اکثر علما ء همین است که نمازگزار نگاه خویش بين دو پايش به اندازد.
وضعیت چشم در حال سجده:
در حال سجده وضعیت چشم همین است که نگاه نماز گزار به نوک بینی متمرکز یابد .
وضعیت چشم در حال تشهد:
نمازگزار درحالا تشهد نگاهش را به انگشت سبابه ویا اشاره دست راستش مياندازد .وبعضی علما ء میگویند که در جنب آن نمازگزار میتواند به سر بینی خویش هم نظر به اندازد.
یادداشت :
ولى تعدادی از علماء ميگويند كه اگر احیانآ فتنه اى هنگام نماز جلو چشم نمازگزارباشد که حضور قلبی نماز گزاروخشوع آنرا مختل میسازد ،بهتر است كه چشمان خوش را ببندد، وطوریکه قبلا متذکر شدیم که اگر چشم بستنش سببب خشوع بيشتر در نماز میشود ،نمازگزار ميتواند چشمانی خویش را ببندد.
شیخ علامه ابن قیم جوزیمیفرماید :
«اگر با چشم باز خشوعش بيشتر ميشود پس بهتر است، و اگر با چشم بستن خشوعش بيشتر شود بعلت وجود اشيائى كه خشوع نمازگزار را از بين ميبرد، در اينحالت اصلا مكروه نيست بلكه مستحب بودن چشم بستن به مقاصد و اصول شريعت نزديكتر است تا مكروه بودن آن ( برای معلومات بیشتر مراجعه شود:زاد المعاد (۱/۲۸۳).
امام نووى میفرماید :
« و قول بهتر آنست كه (چشم بستن در نماز) اگر ضررى نباشد مكروه نيست، زيرا سبب خشوع و حضور قلب ميشود و مانع چشم اندوختن به اين طرف و آن طرف ميشود».
لذا اگر چشم بستن براى شما سبب خشوع بيشتر ميشود پس ممانعتی در آن نیست كه چشمانتان را در نماز ببنديد.
یادداشت :
به تصور شخصی ام اگر مسلمان برای حضور بیشتر قلب نماز خویش به چشم بسته بخواند احساس نزديكي بيشتري با الله تعالی مینماید واز ادای نماز لذت بیشتر می برد .
فلسفه این همه دستورات درچیست؟
علما ءبدین باوراند که ازجمله اعضای بدن حس بصری ( چشم ) از جمله اعضای است ، که بيشترين فشار را به مغز وارد می کند . بيشترین فعاليت های روزانه مغز مربوط به دستگاه بينايی است که دائما در حال گزارش کردن ديدنی ها وحجم و رنگ و ديگر جزئيات آن به مغز است. از همين روست که می بينيم افراد نابينا مغز و حافظه بهتر و قوی تری نسبت به بينايان دارند.
اين که نمازگزار مامور گردیده است که ،در قیام به سجدگاه خویش نظر داشته باشد ، ولی اگر در نماز حس بینایی در یک نقطه تمرکز نیابد از تمرکز فکری ما وحتی توجه وخشوع بهتر وبیشتری ما در نماز گاسته میشود .
بنابر همین است که علما ء میگویند : نماز گزار باید توجه اساسی خویش را به سجده متمرکز ساخته تا بدین طریقه نوعی تواضع و فروتنی در نمازاش ایجادگردد.
ولی ناگفته باید گذاشت همان طوریکه قبلآ بدان اشاره نمودیم : در اماکن مزدحم ویا محلاتیکه بازبودن چشم خشوع وخضوع رادر نمازاز بین میبرد ویا مانع آن میگردد، بهتر است نماز به چشم بسته خوانده شود .
همچنین برای نماز گزار حالتی هم پیش آمده که بطرف سجدگاه نظر نداشته بلکه بطرف امام نظر خویش را قایم نموده است .
در حدیثی آمده است « شخصی از خـَباب ( رضی الـله عـنه ) پرسید : آیا پـیغـمبـرخدا( صلی الله علیه وسلم )درنماز پیشین وعصر قرائت می خواندند ؟ گفت: بلی! پرسید : قرائت خواندن ایشان راچگونه می دانستید ؟ گفت : ازتکان خوردن لحـیۀ شان. »(رواءالبخاری 746 ) این بدین معنی است که صحابی نه به سجدگاه بلکه توجه خویش به ریش مبارک پیامبر صلی الله علیه وسلم دوخته بود.
منع نگاه کردن در نماز به آسمان :
شرع اسلامی به اساس حدیث پیامبر صلی الله علیه وسلم ، نمازگزار ازنگاه کردن به آسمان دروقت نماز منع فرموده ، طوریکه در حدیثی ازانس بن مالک ( رضی الـله عـنه ) روایت است که میگفت پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند:
( چرا بعضی از مردم در وقت نماز خواندن بطرف آسمان نگاه میکنند﴾ لهجۀ شان درین موردتا جائی شدید شد که فرمودند :﴿ یا ازین کار، خودداری نمایند ، ویا آنکه بینائی شان ربوده خواهد شد ﴾ (رواءالبخاری ۷۵۰ )
بنا حد اعظمی کوشش بعمل اید که نماز با چشم باز در حالیکه نماز گزار متوجه سجده گاه باشد به ادای نماز وخشوع وخضوع کامل بپردازد . پایان