مشایعت ازمسافر
تتبع ونگـارش :
الحاج امــیـن الـدیــن » سعـیـدی – سعید افـغــانی«
مدیـــر مطـالعات سـتراتیژیک افغان و
مسؤل مرکز کلتوری دحـــــق لاره-جرمنی
مشایعت :
در تعریف مشایعت در فرهنگ دهخدا آمده است : مشایعت ( م ی – ی ع ) ( از ع ، ا مص ) باکسی یاری کردن ، چند قدم همره کسی رفتن برای رخصت .
همچنان مشایعت در فرهنگ معین ( م ، ی ع ) ( ع . مشایعة ، مص م ) بمعنی بدرقه کردن آمده است .
ولی مشایعت در فرهنگ عمید : بمعنی ( پیروی کردن ، در پی کسی رفتن وهکذا بدرقه کردن مسافتی دنبال مسافر با مهمان رفتن ) تعریف گردیده است .
اهمیت سفر :
در قرآن عظیم الشان پنج بار کلمـﮥ « سیروا» تذکر رفته ، در همه این حالات پروردگار با عظمت دستور میفرماید که به سیر و سفر در روی زمین بپردازید .
قرآن عظیم الشان در سوره عنکبوت آیه /20 ، میفرماید « قُلْ سیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَیْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللهُ یُنْشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللهَ عَلى كُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ» بگو: «در زمین بگردید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز كرده است؟ سپس خداوند (به همین گونه) جهان آخرت را ایجاد مىكند؛ یقیناً الله بر هر چیز توانا است ! »
دین مقدس اسلام به پیروان خویش هدایت میفرماید که کوشش بعمل ارید تا سفر به اشخاصی صورت بپذیرد، که مایه زینت انسان باشد .
انسان کوشش کند تا در مسافرت اشخاصی را هم سفر خویش انتخاب نماید که اخلاقي خوب و سالم داشته باشند وآراسته به نيکي هاباشندو از نظر خلق و خو نمونه وشیوه برخورد ورفتارش آموزنده باشد.
دارایی اخلاق پسنديده باشد ، تا همراهي با آنها زينت بخش وجود انسان گردد وبه رشد روحي و رواني انسان کمک مي کند. با کساني سفر نکند که شأن و منزلت او را کاهش دهند.
عادات مشایعت در افغانستان :
در کشور عزیز ما در برخی از مناطق عادت طوری است، زمانیکه کسی میخواهد به مسافرت بپردازاد ویا به اصطلاح مسافر شود ، اقارب ودوستانش در ضمن خدا حافظی واوردن تحایف وبه اصطلاح سر راهی ، زمانیکه مسافر از در خانه بیرون میشود ، به پشت مسافر آب انداخته وبه اصطلاح مسافر را به آب صفا رخصت مینمایند.
همچنان زمانیکه مسافر دوباره بخانه خویش بر میگردد، دوستان واقارب شان آنرا با دود اسپند دود کرده، در جلوی پایش، گاو، گوسفند مرغ حلال نموده وهکذا دیدیه شده است که در زیادتراز موارد، دست به چنان اعمال میزنند که : در شرع اسلامی ودینی دارایی هیچگونه اساس وبنیادی نمی باشد .
خوانندۂ محترم !
میخواهم با تمام صراحت وصداقت خدمت شما بعرض برسانم که بجر الله تعالی که حافظ و حمایت کنندۂ واقعی وحقیقی انسان میباشد ، ا نجام اینگونه اعمال در حفظ وسلامتی مسافر کمک ومساعدت نه نموده ، انجام همچو اعمال نه در سفر مسافرمفید واقع میگردد ونه تسهیلاتی را برای مسافر مساعد میسازد. وبالعکس براه انداختن همچمو اعمال انسان را مرتکب شرک هم میگردد. برای مسلمان لازم است در خدا حافظی ومشایعت از مسافر اعمال واصول را انجام دهد که در سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم بر آن تاکید وارشاد گردیده است. اعمالیکه هم برای مسافر مفید باشد وهم برای مدعویین ثواب کمایی گردد. دراین نوشته به بخش ازهمین اعمال سنت و دارای اجربرای مسلمان متمرکزشده بخش ازین مسایل تحت تحلیل وارزیابی قرار داده، وخدمت خوانندگان محترم تقدیم میدارم .
مسافر در لحظات خداحافظي:
مسافر در لحظاتیکه از خانه بیرون میشود ، در حین خداحافظی میگوید: « أستودع الله دينك وأمانتك وخواتيم عملك ». «من دين و امانت و سرانجام كارهايت را به الله مي‌سپارم». و كساني كه مقيم هستند به او جواب بدهند: «أستودعكم الله الذي لا تضيع ودائعه». «شما را به خدايي مي‌سپارم كه امانتهايش ضايع نمي‌شوند». (السلسله الصحيحه (14، 15، 16).
اعمال قبل از سفر:
یکی از اعمال که مسافر آنرا قبل از سفر سفرانجام ، دهد عبارت از بجاء اوردن نماز استخاره قبل از اغاز به سفر میباشد ، همچنان تعدا د کثیری از علماء بدین عقیده اند ، که یکنفر که نیت سفر را داشته باشد ، مطابق ارشادات پیامبر صلی الله علیه وسلم ، باید قبل از سفروصیت نامه خویش را بنویسد .
پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است : براي مسلماني که مالي دارد و بايد درباره آن وصيت کند جايز نيست که دو شب بر او بگذرد بدون اينکه وصيتش را نوشته باشد». بخاري (2738).
– مسافر باید مال و پول كافي براي خانواده خویش بجا ءبگذارد، تا فامیل واولاد هایش در غیاب اش به مشکل وپرابلم مواجه نشود .
– موقع ترك خانه و منزل اين دعا را با تمام اخلاص میخواند :« بِسْمِ اللهِ تَوَكَّلتُ عَلَى اللهِ، اللَّهُمَّ إِنِّي أعُوذُ بِكَ أنْ أضِلَّ أَوْ أُضَلَّ، أَوْ أَزِلَّ أَوْ أُزَلَّ، أَوْ أظْلِمَ أَوْ أُظْلَمَ، أَوْ أجْهَلَ أَوْ يُجْهَلَ عَلَيَّ ».
– وقتى مسافر سوار وسایل ترانسپورتی میشود ، اين دعا را میخواند :
«بِسْمِ اللّه وَاللّهُ أكْبَر وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ، مَا شَاءَ اللَّهُ كَانَ، وَمَا لَمْ يَشَأْ لَمْ يَكُنْ « سُبْحانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ».
– فهم اسلام در مورد مسافرت همین است که : سفركردن به تنهايي مكروه میداند . چون پيامبر صلي الله عليه وسلم فرموده است: «اگر مردم آنچه را كه من در مورد تنها سفركردن مي‌دانم، بدانند. هرگز به تنهايي و در شب سفر نمي‌كردند». بخاري (2998).
– در دین مقدس اسلام نهي شده از اينكه زنان بدون محرم به سفر بپر دازند .
– سفر در روز پنجشنبه مستحب است، ندرتآ پيش مي‌آمد كه پيامبرصلی الله علیه وسلم در روزهاي غير از پنجشنبه بخواهد سفر برود. بخاري (2950).
– و سفر كردن بعد از اذان روز جمعه جايز نيست.
– در صورت احساس خوف و خطر از بعضى انسانها، اين دعا را بگويد: «اللَّهُمَّ إِنَّا نَجْعَلُكَ فِي نُحُورِهِمْ، وَنَعُوذُ بِكَ مِنْ شُرُورِهِمْ» «خداوندا تو را در دلهاى آنان قرار داده از شرارت آنان به پناه تو مىآئيم»، رسول اكرم صلي الله عليه وسلم موقع خطر از انسانهاى شرور، همين دعا، را خوانده است.
– مستحب است پس از انجام واتمام كارهای که سفر بمنظور آن سفر صورت گرفته ، در صورت ممکن به زوترین فرصت ، به خانه واهل بیت خویش باز گردد و نباید سفر خود را به دازا بکشاند .
در حدیثی از ابوهريره رضي الله عنه روايت شده است كه پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود: «سفر گوشه‌اي از عذاب است، شما را از غذا و آب و خواب منع مي‌كند، پس هرگاه كه نيازت برآورده شد(كارهايت که انجام یافت ) زود به اهل خانواده‌خویش باز گردید». بخاري (1804) و مسلم (1927).
– مكروه است كه مسافر هنگام شب به خانه برسد. چون پيامبر صلي الله عليه وسلم نهي كرده از اينكه شبانه در خانه خود را بزند . (متفق عليه. )
علت نهي پیامبر صلی الله علیه وسلم در عودت مسافر از طرف شب بخانه ،آشفتگي و سراسيمگي خانواده است ولي اگر به آنها خبر داده باشد كه چه وقت برمي‌گردد، ولو که از طرف شب هم باشد ، این امر ، داخل در نهي نمي‌شود، چون نهي با توجه به نص حديث است، و با زوال آن معلول نيز از بين مي‌رود، هدف اساسی این تدبیر اسلام به منظور است که فامیل در اضطراب وسراسیمگی قرار نگیرد ، وآرامش شبانه اعضای فامیل بر هم نخورد .
حکمت وفلسفه این امر اینست که : اولآ مسافر باید همیشه در صورت ممکن با اهل خویش در تماس باشد ، وکوشش بعمل ارد ، در صورتیکه ممکن باشد ،در برگشتن از سفر بدون اطلاع قبلى وبخصوص هنگام شب وارد خانه خویش نشود .
کوشش اعظمی بعمل ارد تا به نحوى اهل خانه را از آمدن خود مطلع سازد ، تا اهل خانه غافلگير نشوند.
-همچنان از جمله ارشادات دیگری پيامبر صلي الله عليه وسلم اين است كه وقتي مسافر از سفر به خانه خویش برگردد ، اولین کاری که انجام میدهد ، در صورت ممکن خواندن دو رکعت نماز خواه در مساجد باشد ویا خانه را فراموش نکند .
این نماز بعنوان نماز شکرانه و سپاس است که توسط مسافر بجاء اورده میشود که به خیر وسلامتی از سفر به خانه واهل خانه خویش بر گشته است .
این نماز دو رکعتی سنت پیامبرصلی الله علیه وسلم است، در روایت اسلامی آمده است زمانیکه پیامبر صلی الله علیه وسلم از سفر برمی‌گشت ابتداء در مسجد دو رکعت نماز شکرانه ادا نموده و سپس به خانه اش تشریف می‌برد.
همچنان به یاران خویش توصیه ادای این دو رکعت نماز را فرموده است ، ودر مشروعیت این نماز هیچ اختلافی بین فقهای اسلام نیست.
( تفصیل این موضوع را میتوان : در احادیثی شماره (3088) بخاری وحدیث شماره (2769) مسلم ملاحظه فرماید .
– اصحاب پيامبر صلي الله عليه وسلم وقتي همديگر را مي‌ديدند با هم دست مي‌دادند و هنگامي كه از سفر برمي‌گشتند، همديگر رادر بغل میگرفتند وبه اصطلاح بغل کشی میگردند. ( هيثمي، المجمع (8/36) آلباني، الصحيحه (2/92).
اعمال مستحبه بعد از سفر:
– انسان در سفر به رویداد ها ، مشقات ها ، سختی ها و پرابلم ها متعداد ی مواجه میگردد ، احسن ومستحب اینست که : اسرار و رازها و بدی های دوستان و همراهان را پس از بازگشت از سفر برای دیگران وبخصوص برای اهل خانواده مطرح نسازید .
– هر گاه از سفر به خیر وعافیت ، سلامت وصحت برگشتید وبه منزل واهل خویش دوباره تشریف اوردید ،قبل از هر کاری اول خود را شستشو نما ید ، گرفتن حمام نه تنها در رفع خستگی مفید است ، بلکه زیبای است که انسان بدان ضرورت جدی دارد ، طوریکه در فوق یاد اور شدیم سپس دو رکعت نماز بجاء ارید ، وازاینکه دوباره با سلامتی نزد اهل خویش تشریف اوردید ، از خدای متعال خویش سپاسگذاری باشید .
– در حد توان در هنگام بازگشت از سفر برای خانواده خود هدیه بیاور ، ولو اگر این هدیه کوچک وخیلی ناچیزهم باشد ناگفته نماند که دختر ها در هدیه در قدم نخست قرار دارند .
این بود برخی از اعمال مسنونه وآداب سفر که خدمت خوانندگان محترم تقدیم یافت ، پروردگار به ما توان اعطا فرماید که همه اعمال خویش را مطابق سنت ورهنمود های دین مقدس اسلام پیش ببریم وخود را از بدعت ها وخرفات نجات دهیم امین یارب العالمین.
پایان