صـدقـه فطــرو عید فطر
تتبع ونګارش : امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«
مدیـــر مطـالعات سـتراتیژیک افغان ومسؤل
مرکز کلتوری دحـــــق لاره-جرمنی
« والصدقة تطفى الخطيئة كما يطفى الماء النار « (الترمذي )
(صدقه گناهان را محو ونابود مى كند همانطوريكه آب آتش را بى اثر مى ماند .)
معنى لغوى فطر روزه را باز كردن ومعنى صدقه فطر : صدقه روزه باز كردن است . در اصطلاح مراد از صدقه آن صدقه واجبى است كه با خاتمه يافتن رمضان وبه خاطر باز كردن روزه داده ميشود .
حکم زکات فطر:
زکات فطر بر هر مسلمان آزادي که بيش از قوت يک شبانه روز خود و خانواده‌اش داشته باشد، واجب است (رواه بخاري1503- مسلم984) ورسول الله صلى الله عليه و سلم به دادن زکات فطر از کوچک وبزرگ وآزاد وبرده وکساني که نفقه آنها بر عهده شما است امر فرموده(صحيح ،دارالقطني220- بيهقي161/4– الاءرواءالغليل835)
از ابن عمر ( رض ) روايت است: «أمر رسول الله-صلى الله عليه وسلم- بصدقة الفطر عن الصغير والکبير والحر والعبد ممن تمونون» (صحيح – بيهقى 161/4) «پيامبر صلى الله عليه وسلم به دادن زکات فطر از کوچک و بزرگ و آزاد و برده، و کساني که نفقه آنها بر عهده شما است امر فرموده است».
دریک روایت ضعيفی از حضرت عثمان رضی الله آمده است که درأن زمان زكات جنين را نیزميدادند و نزد مذهب حنبلى دادن زكات فطر براى جنين مستحب است ولى واجب نيست.
حکمت زکات فطر:
ىر حىيث متبركه كه راوي حىيث ابن عباس رضي الله عنه ميباشد آمد ه است که : رسول الله صلى الله عليه و سلم زکات فطر را به عنوان پاک کننده روزه دار ازسخنان بيهوده ودشنام ، به عنوان رزق وخوراکي براي مساکين واجب کرده است
« والصدقة تطفى الخطيئة كما يطفى الماء النار » ( الترمذي ) « صدقه گناهان را محو ونابود مى كند همانطوريكه آب آتش را بى اثر مى ماند ».
در حدیثی آمده است که : اګر كسى كه قبل از نماز عيد صدقه فطر خويش را اداء نمايد آن صدقه به شرف قبول واقع گرديده ؛ اما اگر بعد از نماز ادا گردد مانند ساير خيرات وصدقات يك صدقه به حساب ميايد. (وبه عنوان زکات فطر محسوب نمي شود)(صحيح سنن ابن ماجه1480- ابوداوود1594)
وقت واجب گرديدن صدقه فطر :
هنگام طلوع فجر روز عيد رمضان است ليكن تقاضاى حكمت ونصب العين وجوب آن در اين است كه اين وجيبه بايد چند روز قبل از عيد رمضان صورت گيرد تا به مستحقين ونيازمندان برسد.
انسان متوسط الحال علاوه برخودش بايدازجانب اولاد نا بالغ خود هم صدقه فطر را ادا كند ومقدار صدقه فطر بر شخص بالغ ونابالغ يكسان ميباشد .
مقدار زکات فطر:
ابو سعيد خدري رضي الله عنه مي فرمايد: ما درزمان رسول الله صلى الله عليه و سلم يک صاع از گندم يا جو يا خرما يا کشک يا کشمش را براي هر نفرزکات فطر مي داديم(رواه بخاري1505- مسلم985)
ودر حديث ديگري مي فرمايد: ما يک صاع ازطعام خود را در عهد رسول الله صلى الله عليه و سلم به عنوان زکات فطر مي داديم (رواه بخاري 1510)
مقداری صدقه فطر که همه علما ء بران متفق القول اند عبارتند از يك كيلو ويكصدو ده گرام كندم ويا قيمت روز آن ميباشد.
ابن قيم جوزي رحمه الله مي فرمايد: اين چند مورد از حبوبات (گندم- جو- خرما و…)که در احاديث ذکری از آن بعمل آمده است نشانگر آن است که در زمان پیامبر اسلام حضرت محمد صلی الله علیه وسلم در مدينه (قوت)غذاي غالب مردم همين چيزها بوده و اگر درجايي يا زماني ديگر قوت غالب چيز ديگري باشد بايد ازآن بپردازند اگرچه غذايشان غيرازحبوبات مثل شيروگوشت و ماهي باشد واين قول جمهور علما وقول ارجح است ومقصود از پرداخت زکات فطر يکساني با مساکين است، درطعام روزعيد، يعني غذاي مسکين هم درآن روز همانند بقيه مردم باشد. (اعلام الموقعين 3/12)
زکات فطر به چه کساني داده مي شود:
زکات فطر مطابق به ګفتار وهدایت پیامبر اسلام حضرت محمد صلی الله علیه وسلم که میفرماید : ((زکات فطر رزق وخوراکي براي مساکين است)) (صحيح سنن ابن ماجه1480- ابو داوود1594)
عيد فــــطـــر :
كلمه « عيد » در اصل از فعل عاد(عود) يعود به معنى بازگشت است ، ولذا به روزه هايى كه مشكلات قوم وگروه بر طرف ميشود وبه راحت ها وپيروزى هاى دست مى يابند ، عيد مسمى نموده اند.
عيد اسلامى فطر يكى از دو عيد بزرگ اسلامى است كه مسلمان روزه دار در طول ماه رمضان با ارتبا طهاى پى در پى با خداوند متعال واستغفار از گناهان به تصفيه روح وجـان خويش همت گماشته واز تمام آلودگى ها ى ظاهرى وباطنى كه برخلاف فطرت انسان است خود را پاك نموده وبه فطرت واقعى خود بر مى گردند.
طوريكه حضرت مسيح (ع) روز نزول مائده را روز بازگشت به پيروزى وپاكى وايما ن به خدا دانسته وآنرا به عيد مسمى نموده است.
روايت است كه نزول مائده به روز هاى يكشنبه صورت ميگرفت بدين اساس روزه يكشنبه از احترام خاصى عيدى بين مسحىيان برخوردار ميباشد.
كلمه عيد تنها يكبار در قرآن عظيم الشان تذكر يافته است : « اللهم ربنا انزل علينا ما ئدة من السما ء تكون لنا عيدٱ لاولنا وآخرنا وآية منك ».
روز اول ماه شوال رابدين سبب عيد فطر مسمى نموده اند كه امر امساك ، صوم از خوردن ونوشيدن بر داشته شده وبه مسلمانان هدايت داده شده كه روزه خود را افطار كنندوبه خوردن ونوشيدن رو آورند.
افطار يعنى فطور وفطور به معناى خوردن ونوشيدن طوريكه در ماه مبارك رمضان ، انسان افطار مينمايد يعنى اجازه خوردن پس از امساك از خورن به او داده مى شود. مسلمانان در اين روز در اثر يك ماه مهمانى وضيافت خداوند به صفاى باطن دست يافته ودر حقيقت شخصيت واقعى خويش را باز يافته اند، بلى ، فطرت پاك انسان در طول سال در اثر غبار هاى جهل ونادانى وغفلت به انواع گناهان ومعصيت ها مبتلا شده واز حقيقت خود دور مى شود ودر نتيجه دچار خود فراموشى وخدا فراموشى مى گردد ، امـا با فرا رسيدن ماه مبارك رمضان ،انسان در پرتو فضاى معنوى آن ماه وتلاش هاى خويش به يك زندگى نوين دست مى يابد ، كه مى توان آن را ( بازگشت به خويشتن ) نــا ميـــــد.
مسلمانان در ايام مبارك رمضان با يك ماه روزه گرفتن ، تراويح ، تلاوت قـرآن ، صدقه ، خيرات وساير عبادات وخوبيهاي كه به دستور رب العزت انجام داده اند ، اين روز را منحيث روز خوشى وعيد تجليل مى نمايند.
در روايت امده است زمانيكه پيامبر اسلام از مكه بــه مدنيه منوره هـــجرت نمود مــردم آن ديار در هر سال دو روز را جشن ميگرفتند پيامبر اسلام از مردم مدينه در مورد اين دو جشن پرسيد كه چرا در اين روز ها عيد ميگيرند ؟ مردم در جواب گفتند « ما قبل از مشرف شدن به اسلام اين دو روز را جشن معين نموده بوديم ، كه در اين روزه به تفريح وخوشحالى مى پرداختيم »
پيامبر اسلام فــرمود : « خداوند در مقابل ايـــن دو روز ، دو روز ديگـــرى را كه نسبت به همچو جشن ها فضيلت وبر تـــرى بيشترى دارند براى مسلمانان مقرر نموده كه يك روزه آن عيد فطر وروز ديگر آن عيد سعيد اضحى است ».
اعما ل مسنون روز عيد سعيد فطر :
– توجه به آراستن وزيبايى خود
– غسل كردن بعد از اداى نماز فجر
– مسواك كردن دندانها -استعمال خوشبويى وعطر
– صبح وقت از خواب بر خاستن
– بسيار وقت به عيد گاه رفتن
– پرداختن صدقه ء فطر قبل از رفتن به عيد گاه.
– خوردن شيرينى قبل از رفتن به عيد گاه .
– ادانمودن نماز عيد در عيد گاه در حين راه رفتن آهسته آهسته خواندن تكبير الله اكبر الله اكبر لا اله الا الله والله اكبر ولله الحمد.
نماز عيد :
در روزه عيد خـــوانــــدن دو ركعت نماز واجب است .
نيت نماز عيد :
« نيت كردم بخوانم دو ركعت نماز واجب عيد فطر ويا عيد اضحى را با جمله تكبيراتش خاص براى خدا اقتدا ء نمودم به اين امام حاضر رو آوردم طرفه كعبه شريفه » وتكبير تحريمه « الله اكبر » گفته دستهاى خويش را تا برابر نرمى هاى گوش خود بلند نـــمايد. انگاه دست هاى خود را طوريكه در ساير نماز ها مى بندد بسته نموده ، « سبحانك اللهم »
( ثنا ) را بخــــواند. سپس امام ومقتد يها سه مــرتبه تكبير گفته در هــر مرتبه دست هاى خود را تا برابر نرمى هاى گوشهايش بلند نموده ، بعد از هر تكبير به اندازه ءگفتن سه مرتبه « سبحان الله » توقف نموده بعد مرتبه ء ديگر تكبير ديگر را بگويد . بعد از تكبير سوم دستهاى خود را دوباره بسته نموده ، وتسميه گفته سوره فاتحه وآياتى از قرآن مجيد را تلاوت نموده ، طبق معمول ركوع وسجودرا اداء نموده ، براى ركعت دوم ايستاده شود. در ركعت دوم اولآ سوره فاتحه را بخواند ، بعد از آن آيتى از قرآن مجيد را خوانده قبل از رفتن به ركوع سه بار طورى تكبير گويد كه در هر مرتبه دستهاى خود را تا نرمه هاى گوش مانند تكبيرات ركعت اول بلند نمايد ودر تكبير چهارم حسب معمول بـه ركوع رفته وبعد از انجام ركوع ، سجود وقاعـــده به نماز ش اختتام بخشيده به طرف راست وچپ سلام گرداند.
تبريك وتهنيت گفتن به يكديگر :
اصحاب رسول الله صلى الله عليه وسلم هنگامى كه روز عيد همديگر را ملاقات مى كردند مى گفتند « تقبل الله منا ومنكم »
( خداوند از ما وشما قبول بگرداند ) (المحا ملى حسن ) كسانى كه به نماز عيد همراه امام نرسد وهمچنين زنانى كه در خانه هستند مى توانند آن را بجا آورند. ( بخارى : ۹۸۷ ) برخى از منكرات كه در عيد انجام داده مى شود وبايد از آنها پر هيز كرد.
تكبر وكوچك شمردن ديگران. تقليد مردان از زنان وبر عكس در حركات ولباس رفتن زنان با آرايش وزينت وبوى خوش به اما كن عمومى وايجاد اختلاط اسراف وزياده روى در تمام موارد خصوصٱ در لباس وسفره عيد. عدم توجه به فقرا ء ونياز مندان . عدم رعايت صله رحم مخصوصٱ نسبت به كسانى كه به كمك ويارى نياز دارند.
پایان
نام مقاله : صـدقـه فطــرو عید فطر
تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی– سعید افغانی »
مدیر مرکز مطالعات ستراتــیــژیکی افغان
ومسؤل مرکزفرهنگی د حق لاره- جرمنی
ادرس :