افغانستان در آتش جنګ
(مجموعه مقالات)
مبصر : نثار احمد صمد
ا
ین عنوان کتابیست که تازه از چاپ برآمده و مؤلف آن دانشمند شهیر و فرهیختهً کشور دکتور محمد عثمان روستار تره کی میباشد . کتاب دارای قطع بزرګ و ضخامت مرغوب بوده که در ۸۰۸ صفحه تدوین شده است . بخش تخنیکی این کتاب را انجمن نشراتی دانش انجام داده است . کمپوز توسط خود نویسنده بوده وسال طبع ان ۲۰۱۱ می باشد .
کتاب با مقدمه مختصر ولی بسیار تحلیلی و جامع مؤلف ، تقریظ هایی از مرحوم الحاج غلام محی الدین زرملوال ، استاد سعد الدین شپون ، دکتور رحمت ربې زیرک یار و آقای اسدالله هلالی آغاز می شود .
استاد تره کی این اثر علمی و عینی را در دو بخش تهیه و آراسته نموده است . بخش اول کتاب در پنج فصل و بخش دوم آن در دو فصل تدوین و تزیًین شده است . کتاب با یک نتیجهً خیلی علمی و تطبیقی به پایان میرسد که جریانات ، انکشافات ، رویداد ها ، مصایًب و مشکلات ګوناګون را د رمقطع زمانی ۳۵ سال آخیر و سرانجام راه های حل و بیرون رفت از این بُن بست را با معقولیت و افادیت ادامه می دهد .
بخش اول عمدتأ حقوق ، سیاست و دیموکراسی را در تلاطم جنګ مورد بررسی عمیق و همه جانبه قرار می دهد . فصول آن مشخصأ پایه های حاکمیت قانون ، حقوق اکثریت و مطالبات اقلیت ، شکل ګیری طبیعی معادلهً قوا ، ناسیونالیزم افغانی در چنګال ماندیالیزیشن ، موانع خارجی و داخلی ، حق و باطل ، ماجرای حقوق بشر ، سیاست و قدرت ، تروریزم دولتی ، پان اسلامیزم ، فدرالیزم مولودی از کمونیزم افغانی ، اسلام سیاسی ، ستم انترناسیونالیزم ، لویه جرګه عنعنوی ، کودتا علیه دیموکراسی ، کیش شخصیت ، جنګ برای دیموکراسی ، انتخابات جنګی ، سیر تحول حقوق بشر ، تشخیص چپ و راست ، ارزش های ملی زیر ضربهً قوم ، اشتباهات سیاسی طالبان ، دیموکراسی رهبری شده….. را به بررسی عمیق ګرفته و مسایل مربوطه را با تعبیر و تفسیر عینی مشخص ، متمایز و مورد تحلیل حکیمانه و عالمانه قرار داده است .
بخش دوم بویژه مناسبات بین المللی افغانستان در تلاطم جنګ را خوبتر و بهتر بررسی نموده است . فصل اول این بخش مناسبات بین المللی را مورد تحلیل و تجزیه قرار داده و مباحث عمده آن مشتمل اند بر : دعوای اراضی افغانستان در شمال ، ارزیابی حقوقی موافقتمامهً خط دیورند ، کودتای سفید بر علیه پلان ملل متحد ، سوابق مداخله ایران در افغانستان ، وابستګی اییتلاف جمعیت ـ پرچم به روسیه ، تجرید سیاسی حاکمیت طالبان ، طالبان و داوری تاریخ ، بن لادن و مغازله سیاسی امریکا و پاکستان ، ضرورت تشکیل کنفرانس جدید بین المللی ، ایجاد پایګاههای نظامی امریکا در افغانستان ، افغانستان و همکاری ستراتیژیک با امریکا ، قوای اییتلاف بین المللی و مجوز کشتن افغانها ، تأثیر ضابطه های ژیوپولتیک بر ادامه جنګ ، روسیه و معضله تادیه غرامات جنګ ، اساس حقوقی جنګ در افغانستان ، کشتار جمعی توسط ناتو ، مثلث فارسی زبان ، ابعاد درونی و بیرونی جنګ ، جنګیدن برای صلح…..
استاد روستار تره کی با ذکاوت ، فضیلت و عظمت خدا دادهً خود این مباحث را بحدی دقیقانه و موشګافانه برشمرده که نظیر آن در آثار و کتب دیګر سراغ نخواهد شد .
فصل دوم این بخش بصورت عمده مسایل جنایت و جنګ را در بر ګرفته که مباحث عمده آن عبارت اند از : فرهنګ جنګ ، حق تفنګ ، ارګ یا مرګ ، تروریزم : تیوری و واقعیت ، محاکمه جنایت کاران جنګ در افغانستان ، قصه های ناګفته از زندان بګرام ، داعیه صلح و مذاکرات مستقیم میان امریکا و مقاومت مسلح و برخی مسایل داغ و حاد دیګر که استاد ګرانقدر دکتور روستار تره کی آنرا از نګاه تیوریکی ، تطبیقی و اکادمیک مفصلأ واضح و توضیح مینمایند .
استاد جلیل القدر در مقدمهً کتاب چنین خاطر نشان میسازد : « در ګیر و دار جنګ در افغانستان یک نسل طفیلی بی باور به ارزش ها ، بی رسالت و راه ګم کرده سربلند کرده است ، که سخت به بازسازی فکری ، عقیدوی و راهنمایی ضرورت دارد . از عهده این راهنمایی فقط کسانی بدر شده میتوانند که جنګ نتوانسته است ذخیره های فکری و ارزشی شانرا به یغما ببرد . »
اګر عمیقأ متوجه شویم ، در واقعیت امر مصایًب سه دهه اخیر تار و پود کشور و پوتنسیل انسانی و حاکمیت سنتی را از هم ګسیخته و بر جمعی از خود کش و بیګانه پرور بې بند وبار و بی مسؤلیت افزوده است .
اګر اثر بکر و نایاب ( افغانستان در آتش جنګ ) را عمیقأ مطالعه نماییم ، درخواهیم یافت که این اثر « در واقع تحلیل اکادمیک حوادث داغ یک مقطع طوفان زدهً تاریخ افغانستان را بدست می دهد ، که طی آن پدیده ها در پیوند منطقی با همدیګر قرار میګیرند و نتایج انتباه آفرینی ببار می اورند . »
از متن و بطن این اثر علمی بوضوح مشاهده میشود که پوهاند دکتور تره کی در راستای سراغ یابی راه حل مسالمت آمیز بحران افغانستان جنګ زده با صراحت و صداقت کامل راه حلهای معقول و اصولی پیش کش نموده و مسلسل بعوض مخاصمه بر مصالحه تأکید ورزیده است .
این حقیقت به همه وطنپرستان افغان مبرهن است که استاد دکتور تره کی نه تنها یک تحلیلګر مؤفق و پرکار سیاسی است بلکه یک قهرمان شناخته شده در میدان عملی سیاست نیز بوده و هر مقاله ، بیانیه و نظریه ایشان در واقع نصاب و کتاب است . روی همین ملحوظ است که خط فکری و موقف اصولی دکتور تره کی در این کتاب واضحأ بازتاب یافته و صدای قلب وی مستقیمأ با قلوب و عواطف میلیون افغان امتزاج می یابد .
اګر کسی این کتاب علمی ، تحلیلی و اکادمیک را بیغرضانه و بیطرفانه مطالعه نماید ، از عناوین و محتویات آن به این نتیجه خواهد رسید که مصنف کتاب قویأ دارای افکار ملی و نوشته هایش علمی بوده است .
فراموش نباید کرد که پوهاند دکتور روستار تره کی چشم خار فدرالی طلبان و بلای جان تجزیه طلبان بوده و همواره با عتاب و عذاب بر آنها نازل ګشته عصیان و کفران آنها را همیشه با دلایل عقلی ، نقلی و تاریخی حقیر و فقیر ساخته است . معذالک ، این کتاب ناب استاد صاعقه ای بر چنین منافقین و شقاقیون بیګانه پرست بوده میتواند .
خوانش این اثر ارزنده و جاویدان برای افغانهاییکه دارای وجدان بیدار و احساس ملی هستند ، و نیز به جوانان راه ګم کرده و قربانی مصایًب سه دهه اخیر جدأ ضروری میباشد . ازینکه محقق و مدقق کشور استاد روستار تره کی این اثر پر محتوی خود را با مهارت و صداقت نګاشته ، پس لازم می افتد که بدینوسیله آینده را باید با اجتناب از تکرار اشتباهات ګذشته و درس عبرت از تاریخ استقامت داد و بس .
من بنوبهً خود نشر کتاب مستدل و ارزشمند ( افغانستان در آتش جنګ ) را به شخصیت مدبر ، متبحر ، محرر و مبارز کشور استاد دکتور روستار تره کی از صمیم قلب تبریک ګفته و این خدمت علمی و عملی ایشان را یک اضافهً مهم و اساسی بر پیکرهً آرشیف ملی کشور میدانم ، انشاالله ( ن . صمد )