درنگی بر سیر تاریخی انتخابات در جهان و افغانستان با یاد آوری تفاوت های حقوقی آن (قسمت اول)
لطیف (نوری)
–انتخابات، مجموعه عملیاتی است که در جهت گزینش فرمان روایان یا تعین ناظرانی برای مهار کردن قدرت، تدبیر شده است. از این دیدگاه، انتخابات به معنای فنون گزینش و شیوه های مختلف تعیین نمایندگان است. ابزاری است که به وسیله آن می توان اراده شهروندان را در شکل گیری نهاد های سیاسی و تعیین متصدیان اعمال اقتدار سیاسی مداخله داد.
با آن که از ایام باستان، گاهگاه نشانه های از دخالت مردم در گزینش مسوولان به چشم می خورد، لیکن باید گفت اساس اندیشه ای که فن "گزینش" را به عنوان موجه ترین و مشروع ترین ابزار وصول به قدرت و هم چنین رایج ترین شیوه اعمال اراده مردم قرار دهد، امری جدید است زیرا پیش از این ها، فرمان روایان جوامع نیز از زمره داده های طبیعی تلقی می شدند. بعضی همان گونه که اقلیم و امراض، شغل و رنگ افراد، قابل انتخاب کردن نبودند، فرمانروایان نیز در اکثر جوامع، توسط جبری خارج از اراده مردم بر آنان تحمیل می شد. اندیشه حاکمیت ماورا الطبیعه ای، یا ریشه مشترک و بینش متفاوت، در اغلب نقاط عالم غلبه داشت. مختصر، اصل وراثت، عامل اساسی کسب مسند فرمان روایی و یا انتقال قدرت به شمار می آمد، نه انتخاب و گزینش.
– به طوری که در تاریخ سیاسی بریتانیا دیده میشود، نخستین سنگ بنای انتخابات به معنای امروزین کلمه، در این مملکت، گذاشته شد. در آغاز تحول، سلطنت مطلق زیر فشار طبقه اشراف زمین دار و نجبای روحانی و شمشیر، به انتقال بخشی از قدرت خود به آنان، دست کم در زمینه رایزنی در امور مالی و مالیاتی مبادرت ورزید. آن گاه به سبب تحول در وسایل تولید صنعتی و توسعه بازرگانی و قوت گرفتن بورژوازی شهری و درخواست های روز افزون این طبقه رو به رشد، برای مشارکت این نیروی جدید و پویای اجتماعی نیز در پارلمان انگلستان شرکت جویند.
این تحول، نخستین بار مساله انتخابات نماینده گان را مطرح کرد و پایه انتخابات، البته به گونه ابتدایی و ساده آن، در این کشور، ریخته شد. از همان زمان، آرام آرام، شیوه های گزینش و فنون مربوطه، راه تکامل پیش گرفت و از صورت یک امر اتفاقی و زود گذر، به صورت نظامی منسجم به در آمد و کم کم وارد در شبکه حقوق اکثر کشورهای عالم گردید.
در افغانستان:رسم نماینده برای اشتراک در جرگه های بزرگ افغانستان، جهت حل مسایل مهم سیاسی و اجتماعی، به اندازه تاریخ تدویر این جرگه ها، قدامت و سابقه دارد. اما قبل از وضع قانون انتخابات در دهه دموکراسی، شیوه انتخابات بسیار بسیط و ساده بود، هنگامی که دستگاه حاکمه، به تدویر لویه جرگه و برگزاری انتخابات برای گزینش نماینده گان مردم در لویه جرگه یا پارلمان احساس ضرورت می کرد، موضوع را به روسای تنظیمیه، نایب الحکومه ها و دولتیان اطلاع می داد و افرادی را که باید به حیث نماینده به مرکز بیایند، نیز مشخص و
معرفی می کرد. آنگاه، عده محدودی از بزرگان منطقه، در محل گرد می آمدند. سپس حاکم یا قاضی محلی که قبلاً با کاندید و یا کاندیدان مورد نظر ملاقات کرده و موضوع را به اطلاع شان رسانیده بود، پیرامون شخصیت و منش آنها سخن گفته، از اهل همایش تقاضا می کردند تا با بلند کردن دست به کاندید مورد نظر رای دهند. تشریفات مربوط به انتخابات در اندک زمان به پایان می رسید، وثیقه مربوط به معرفی نماینده توسط محکمه تهیه و نماینده مذکور به خاطر اشتراک در لویه جرگه و یا پارلمان عازم مرکز می گردید.
مردم افغانستان از دیر زمانی بدینسو آشنایی کامل با روند گزینش مشران و سران قوم خود را داشته و امروز نیز با شعور سیاسی که دارند، با دید روشن و علاقه مندی خاص در انتظار انتخابات آینده ریاست جمهوری سال 1388 هستند تا با انتخاب یک زعیم وطن دوست و افغان بتوانند تمام ناهنجاری های که دامنگیر جامعه ما است را برطرف ساخته . و مصمم اند که با پشت کار شبانه روزی و شناخت دقیق از کشورهای متخاصم و گروهای ناخوانده که جز تباهی و وابستگی ما را بر دامن بیگانگان چیز دیگری را در سر نمی پرورانند سد واقع شده و کاری نمایند که نسل های بعدی بر آنان افتخار نماید.
ادامه دارد…
با احترام
لطیف (نوری)