نمازکامل
نماز لفظی است كه در متون دينى بعنوان " صلاة " از آن ياد شده و داراى معانى متعدّدى چون: به جهتی رونمودن، به جلورفتن، دعاء نمودن ونزديک شدن ميباشد كه يكى از آن معانى نيز همين عمل مخصوصى است كه به نام " نماز" در دين اسلام تشريع شده است. اين لفظ در برخى از آيات به معنای سلام و تحيت نيزآمده است.
نمازرکن دوهم اسلام و از جملۀ عباداتی است که دردين مقدس اسلام ازجايگاه خاص، واهميت زيادی برخورداراست. هيچ عملى از اعمال دينى و افعال عبادى با آن قابل مقايسه نمى باشد. اگر خواسته باشيم تعاليم و دستورات دين را درجه بندى نموده و مراتبشان را مشخص نمائيم، نماز در بالاترين درجه و مرتبه تعاليم دينى قراردارد، واز چنان ارزشى برخوردار است كه ساير ارزشهاى دينى در عرض آن قرار نمى گيرد. ارکان اين نوع عبادت را خداوند مهربان ج درقرآن کريم، وطريقۀ تفصيلی اداء آنرا رسول اکرم (ص) نه تنها زبانی بلکه درطول عمرمبارکش بطورعملی برای مسلمانان آموزش داده است که همۀ آن اعمال واقوال آنحضرت (ص) درکتب مستند حديث درج بوده وبايد مطابق به آن عمل نماييم.
شرايط وجوب نماز:
1- اسلام: نمازبرشخص مسلمان واجب بوده وبرغيرمسلمان واجب نيست.
2- بلوغ: تا وقتيکه پسرويا دختر بالغ نشود، نمازبروی واجب نيست.
3- عقل وهوش: برديوانه، بی هوش وکسيکه هميشه حالت مستی ومدهوشی دارد نيزنماز واجب نيست.
4- پاک بودن ازحيض ونفاس: درحالت حيض ونفاس برزنان نمازواجب نيست.
5- دريافت نماز: درحاليکه وقتی ويا فرصتی محض به اندازۀ اداء نماز دراختيار يک شخص نباشد، نمازبرآن شخص نيز واجب نمی باشد.
شرايط اداء نماز:
نماز دارای مجموعاً 14 فرض بوده که 7 فرض آن خارجی يعنی قبل از اداء نماز اجراء ميگردد وشرايط نماز ناميده ميشوند، و7 فرض ديگر آن داخلی يعنی در داخل نماز اجراء گرديده وارکان نماز ناميده ميشوند. ازجملۀ اين 14 فرض اگر بدون عذر شرعی يکی هم اداء نگردد نمازما درست نخواهد بود.
فرايض خارجی ويا شرايط نماز:
1- پاکی بدن
2- پاکی لباس
3- پاکی جای نماز
4- پوشانيدن عورت
5- داخل شدن وقت نماز
6- روبطرف قبله بودن
7- نيت کردن
فرايض داخلی ويا ارکان نماز:
1- تکبيرتحريمه
2- قيام
3- قرائت
4- رکوع
5- هردوسجده
6- نشستن درقعدۀ اخير به اندازۀ التحيات
7- خارج شدن ازنمازبه فعل واختيارخود
چون يکی ازشرايط عمدۀ قبل از اداء نماز طهارت ويا پاکی بدن ازنجاست ميباشد، بايدبدانيم که نجاست دونوع بوده و عبارت از نجاست حقيقی و حکمی* ميباشد.
*نجاست حقيقی: نجاست وگندگی محسوسی است که بطور طبيعی برای انسان ناخوش آيند بوده لباس، بدن ولوازمش را از آلوده شدن با آن حفاظت ميکند. شريعت نيز حکم ميکند تا يک مسلمان از اينگونه نجاست ها چون: مواد غايطه، ادرار، منی، خون وغيره… لباس، بدن ولوازمش را حفاظت نموده دوری جويد.
*نجاست حکمی: آن حالتی ازناپاکی راگويند که احساس نه شده وبه چشم ديده نميشود، بلکه نظر به حکم شريعت نجاست ناميده شده است مانند: بی وضوشدن وجنب شدن که نجاست حکمی را حدث نيز ميگويند.
چگونه ازنجاست حقيقی وحکمی پاک شويم؟
ذريعۀ اصلی برای پاکی بدن، رواشدن نماز واداء احکام ديگر شريعت آب است که خداوند بزرگ آنرا به فضل ومهربانی اش برای استفادۀ انسانها بطورفراوان ارزانی نموده است، اما درزندگی انسان حالاتی نيز ميآيد که آب وجود نداشته ويا آب موجود بوده ولی به دليلی نميتواند ازآن استفاده نمايد ويا استفاده ازآب سبب ضرر به صحتش ميگردد ويا هم آب قابل استفاده نميباشد. درچنين حالات خداوند مهربان بر بندگانش فضل ومرحمت نموده طريقۀ ديگری را بيان داشته است تا عمل نمودن به احکام دينی را بربندگانش آسان نموده، بدون استفاده ازآب نيزبتوانند درشرايط خاصی با اجراء تيمم احکام دينی شان را اداء نمايند. چنانچه خداوند بزرگ درقرآن کريم ميفرمايد: "يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ وَإِنْ كُنْتُمْ جُنُبًا فَاطَّهَّرُوا وَإِنْ كُنْتُمْ مَرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ مِنْهُ مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تشكرون". سورۀ المائدة، آيۀ 6
ترجمه: اى كسانى كه ايمان آورده ايد، چون به (عزم) نماز برخيزيد صورت و دستهايتان را تا آرنجها بشوييد و سرهای تان را مسح نموده، پاهاى تان را تا بجلک ها بشوييد و اگر جنبهستيد خود را پاك كنيد (غسل نماييد) و اگر بيمار يا در سفر بوديد يا يكى از شما از قضاى حاجت آمد، يا با زنان نزديكى كرده ايد و آبى نيافتيد، پس با خاك پاك تيمم كنيد و از آن به صورت و دستهايتان بكشيد، خدا نمى خواهد بر شما تنگ بگيرد ليكن مى خواهد شما را پاك و نعمتش را بر شما تمام گرداند باشد كه سپاس (اورا) بداريد.
بناءً برای پاک شدن از نجاست و رواشدن نماز وعبادات انواع مختلف پاکی وطهارت وجود دارد که عبارت از وضوء، غسل و تيمم ميباشند.
چنانکه قبلاً ذکرشد وآيات قرآنی نيز اشاره نمود يک مسلمان هنگاميکه ارادۀ اداء نمودن نماز را ميکند بايد مطابق احکام شريعت اسلامی وطريقۀ مسنونه وضوء بگيرد، اما قبل از وضوء نظربه سنت پيامبرص لازم است عملی ديگری را نيز انجام دهد که استنجاء ناميده ميشود.
استنجاء:
بعد از قضاء حاجت ( رفع مواد غايطه و ادرار) پاک نمودن قسمت های مخصوص بدن (شرمگاه) را با آب، کلوخ، کاغذ تشناب وغيره وسايل پاک شدن استنجاء گويند.
وضوء:
وضوطريقۀ مخصوص پاکی بدن است که مطابق احکام شريعت اسلام برای روا شدن تمام نمازهای نفل، واجب و فرض اداء ميگردد. همچنان برای لمس وبدست گرفتن قرآن کريم نيزبايد با وضوء باشيم. قبل از ايستادن يک مسلمان به حضورخداوند متعال(ج) برای اداء نماز، وضوء نمودن وپاکی بدن برآن فرض ميباشد.
وضونمودن قبل از نمازها نه تنها حکم خداوند(ج) بوده، بلکه احاديثی زيادی از پيامبراسلام(ص) درفضيلت آن روايت شده است که با ذکر دوحديث پيامبرگرامی(ص) درينمورد اکتفاء ميکنيم.
1- از ابوهريره (رض) روايت است که رسول الله (ص) فرمود: "چون بندۀ مسلمان يا مؤمن وضوء سازد ورويش را بشويد، هرگناهی که به چشمانش بسوی آن نگريسته است از رويش همراه آب يا با آخرين قطرۀ آب میريزد. وچون دستهايش را بشويد، هر گناهی که دستهايش به آن چنگ زده با آب يا با آخرين قطرۀ آب میريزد وچون پاهايش را بشويد هرگناهی که پاهايش بسوی آن رفته با آب يا با آخرين قطرۀ آب میريزد، تا اينکه از گناهان پاک بيرون ميآيد".
2- از رسول الله (ص) روايت شده است که: اصحاب کرام (رض) را مخاطب قرارداده فرمودند: اگرشخصی درجوی آبی که نزد خانه اش روان باشد، هر روز پنج مرتبه خودرا بشويد، آيا گمان ميکنيد که چرک ويا کثافتی دربدنش باقی بماند؟ اصحاب کرام (رض) جواب دادند که نخير يا رسول الله (ص). رسول اکرم (ص) فرمود پس همينطور دربدن شخصی که پنج وقت وضوء ميگيرد ونماز ميخواند نيز گناهی باقی نميماند.
فرايض وضوء:
وضودارای چهارفرض بوده که علاوه برحالات استثنائی وعذرشرعی اگريکی از اين فرايض چهارگانه هم اداء نگردد وضو ناقص بوده و وضو ناميده نميشود وآن چهارفرض قرارذيل اند:
1- شستن روی ازبرآمدن موی پيشانی الی زيرزنخ واز يک نرمۀ گوش الی نرمۀ ديگر
2- شستن هردودست الی آرنج ها
3- مسح چهارم حصۀ سر
4- شستن پاهابه شمول شتالنگ ها ) بجلک ها(
طريقۀ مسنونۀ وضوء:
قبل از وضوء برای خوشنودی خداوند ج وحصول ثواب نيت وضوء را ميکنيم.
وضوی خويش را با کلمات بسم الله الرحمن الرحيم آغاز مينماييم.
به هدف اجر وثواب اين دعاء را ميخوانيم: " اللهم اغفرلی ذنبی ووسع لی فی داری وبارک لی فی رزقی. (نسائی)
ترجمه: ای الله، گناهانم را عفونما ودرمحل سکونتم برايم وسعت وفراخی عطا فرما ودر رزقم برکت بيانداز.
سه بارهردودست خودرا تا بندها ميشوييم.
سه بار با دست راست به دهن خود آب انداخته آنرا خوب ميشوييم ودرصورت امکان مسواک نيزميزنيم ويا با انگشت شهادت دست راست خويش دندانهای خود را ميماليم ودرصورت نداشتن روزه غرغره نيزميکنيم (آب را به گلوی خود ميرسانيم).
سه بار به بينی خويش آب انداخته با دست چپ آنرا خوب صاف مينماييم ودرصورت نداشتن روزه کوشش ميکنيم که آب به قسمت های بالای داخل بينی برسد.
هردودست هارا باهم يکجا نموده درکف دستان خويش سه بارآب ميگيريم وهرسه بار قسمی روی خويش را ميشوييم که از يک نرمۀ گوش تا نرمۀ گوش ديگر واز قسمت برآمدن موی پيشانی الی زيرزنخ کاملاً روی ما شسته شود وبه اندازۀ يک تارموی هم خشک باقی نماند. ودرهنگام شستن روی علاوه بر بسم الله وکلمۀ شهادت اين دعاء مسنونه را نيز برای حصول ثواب ميخوانيم: اللهم بيض وجهی يوم تبيض وجوه وتسود وجوه.
ترجمه: خداوندا، درآنروزيکه (بعضی از) چهره ها سفيد و (بعضی) سياه ميگردند، چهرۀ مرا سفيد بگردان.
اگرريش انبوهی داريم آنرا نيز خلال مينماييم.
اولاً دست راست وبعداً دست چپ را تا آرنج ها ( بشمول آرنج ها) خوب ميشوييم طوريکه به اندازۀ يک تارموی هم کدام قسمتی خشک باقی نماند واگر انگشتر، ساعت، دستبند در دستان خويش داريم، آنرا حرکت ميدهيم تا به زيرآنها آب برسد. و انگشتان دستان خويش را نيزخلال ميکنيم.
بعداً هردودست خويش رابا آب ترنموده سرخويش را بطور کامل مسح مينماييم، قسميکه اولاً انگشت بزرگ وانگشت شهادت خودرا ازانگشتان ديگرجدا ودورداشته (تا برای مسح بعدی يعنی مسح گوشها تربماند)، سرانگشتان متباقی هردو دست را باهم چسپانده، هردودست خويش را پيوسته باهم از طرف پيشانی به طرف پشت سر کش ميکنيم ودوباره کف های هردو دست خويش را از عقب به طرف پيش بر دوطرف راست وچپ سر همزمان کش ميکنيم و به مسح سر خاتمه ميدهيم.
از پئ آن توسط انگشتان شهادت قسمت های داخلی گوشها را وبا انگشتان بزرگ قسمت های بيرونی ويا عقب گوشها را از طرف بالا به طرف پائين مسح مينماييم.
بعداً با پشت پنچه ها گردن خويش را لمس ويا مسح ميکنيم. البته حکمت دراين طريقۀ مسح اينست که درمسح سر، گوشها وگردن هيچ قسمتی از دست که يکباربرای مسح استفاده شده باشد تکراراً برای باردوهم استفاده نميشود.
بعداً هردوپای خويش را بشمول بجلک ها طوری ميشوييم که با دست راست آب انداخته وبادست چپ ميماليم وبا انگشت کوچک دست چپ انگشتان پاهارا نيز خلال مينماييم.
نکات ديگری که درجريان وضو به آن توجه بايد کنيم اينست که بعدازشستن عضوی فورا عضو ديگری را بشوييم يعنی قبل از خشک شدن عضوقبلی عضوبعدی را ميشوييم.
درآخروضوبه هدف اجروثواب اين دعاء را ميخوانيم: " اشهدان لا اله الا الله وحده لاشريک له واشهد ان محمداً عبده ورسوله. اللهم اجعلنی من التوابين واجعلنی من المتطهرين". (حصن حصين بحوالۀ ترمذی)
ترجمه: گواهی ميدهم که نيست لايق عبادت مگرخداوند يگانه ايکه شريکی ندارد، وگواهی ميدهم بر اينکه محمد ص بنده وفرستادۀ اوست. خداوندا ج مرا ازجملۀ توبه کنندگان وپاکان محسوب نمايی.
ادامه دارد