« وَمَا تَحْتَ الثَّرَى »   با شيخ شعراوي در بحث عالَم غيب و اعجاز علمي قرآن در اين ميدان باقي مي‌مانيم؛ او مي‌گويد: اگر باز هم مي‌خواهيد تا از يك دليل غيبي ديگر كه در عين حال جلوه يي ديگر از معجزات علمي قرآن كريم را به نمايش مي‌گذارد سخن بگوييم پس اينك[…]

  از عالم روح   از جملهء عوالم غيرمرئي كه اخيراً علم ازراه‌هاي تجربي به وجود آن پي برده است، وجود «روح» است. امروزه علما و دانشمندان زيادي در غرب، دست اندركار بررسیهاي روحي بوده و جمعيّت‌ها و انجمن هاي متعددي را در اين زمينه تشكيل داده‌اند. حتي آنها از اين محدوده پا را فراتر[…]

  عالم مرئي و عالم نامرئي   در اولين آيه از قرآن كريم چنين مي‌خوانيم: ]الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ[ «ثنا و ستايش جملگي از آن خداي پرورش دهنده عالميان است» لفظ «عالمين» كه جمع «عالَم» است، در 73 آيه از قرآن كريم تكرار ‌شده است. مفسران در بيان تفسير «عالَمين»، عالَم را به دو بخش[…]

  از علم جيولوجي   آيات اول از سورهء مباركهء اعلي با بيان دوره يي از ادوار تاريخ جيولوجي كه به قبل از آفرينش انسان مربوط مي‌شود، گوشهء ديگري از تجليات اعجاز علمي قرآن كريم را متبلور مي‌سازد. در ا ين آيات چنين مي‌خوانيم: ]سَبِّحْ اسْمَ رَبِّكَ الأَعْلَى، الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى، وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى، وَالَّذِي[…]

  پروتئين نباتي و حيواني   قرآن كريم در داستان بي‌اسرائيل و مشخصاً در آيهء 61 سورهء بقره مي‌گويد: }وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَن نَّصْبِرَ عَلَىَ طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنبِتُ الأَرْضُ مِن بَقْلِهَا وَقِثَّآئِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا قَالَ أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنَى بِالَّذِي هُوَ خَيْرٌ؟… { «اي بني‌اسر ائيل! زماني[…]

  تطوّر جنين   دنيا قبل از قرن بيستم، از دانش «جنين شناسي» معلومات دقيق و روشني نداشت. در قرن هفدهم جهان علم را عقيده بر آن بود كه انسان به صورت كامل انساني خود، در حيوان منوي مرد شكل مي‌گيرد. يعني اينکه اگر شما بتوانيد حيوان منوي مرد را گرفته و آن را به[…]

  جنس نوزاد   يكي از معماهاي حل‌نشده در رابطه با جنين، قضيهء تعيين جنس است. تحكّم در جنس جنين كه پسر به دنيا آيد يا دختر، قضيه‌يي است كه علم بشر با همهء پيشرفت‌ها و انكشافات خود در برابر آن درمانده است. شهيد سيدقطب (رح) در ذيل تفسير آيهء كريمه 54 سورهء فرقان: ]وَهُوَ[…]

  شگفتیهاي سلول زنده   هنگامي كه قرآن كريم در آيهء مباركهء 5 سورهء طارق مي‌گويد: ]فَلْيَنظُرْ الإِنسَانُ مِمَّ خُلِقَ[ «انسان بايد بنگرد كه از چه چيز آفريده شده است؟» اين يك فراخوان الهي براي انسان است، بلكه حتي اين يك دستور واضح و روشني است براي انسان كه برود و در ميدان بررسي و[…]

  تقويم انسان   دكتور «الكسيس كارل» مي‌گويد: «انسان آنگونه كه ما باور داريم فقط روح و جسم نيست و اگر به واقعيت امر نظر كنيم، روح و جسم را روش‌هاي نگرشي ما پديد آورده‌‌اند. حقيقت اين است كه انسان به علاوهء روح و جسم، شعور نيز هست، بافت‌ها و سيّالهاي عضوي هم هست. چنانکه[…]

  از علم تغذيه   در فهرست محرماتي كه قرآن كريم در ارتباط با خوردنیها براي ما ارائه مي‌كند، يكي هم خون ريخته (دم مسفوح) قرار دارد.  البته انسان قديم از اهميت اين موضوع غافل بود، اما با پيشرفت‌هاي جديد علم طبابت و آزمايش‌هاي لابراتواريي كه بالاي خون ريخته انجام گرفت، مسلم گشت كه حرمت[…]

  وراثت صفات يا ژنتيك   قرآن كريم در بر گيرندهء مهمترين نظريات علميي است كه قواعد علم «وراثت» بر مبناي آن اساس گذاري شده است. استاد «عبدالرزاق نوفل» دانشمند قرآن پ‍ژوه معروف مصري، پاره يي از اين نظريات را در كتاب «الله والعلم الحديث» گردآوري نموده و از جمله به نظريّهء علمي مربوط به[…]

  سحر رنگها   «گرانت آلن» كه از بزرگان دانش «روانشناسي» است، مي‌گويد: «در طبيعت احساس ما، عاملي نيرومندتر يا متنوع‌تر از آنچه كه احساس به رنگ‌هاي مختلف مي‌تواند در ما ايجاد نمايد، وجود ندارد». اما «هوارد كچام» كه او نيز دانشمندي به نام در اين عرصه است، مي‌گويد: «بدون ترديد تاثير رنگ در احساس[…]

  3ـ قضيهء اعمال انسان:   گفتيم كه بر اساس عقيدهء جهان «آخرت»، انسان در دنياي ديگر از هر سه بعد وجود خويش: «پندار، گفتار و كردار» مورد محاسبه قرار مي‌گيرد. اعجاز قرآن كريم در رابطه با امكان علمي محاسبه از «پندار و گفتار» را در حلقات قبل مرور كرديم و اكنون مي‌رسيم به «محاسبهء[…]

  2ـ موضوع گفتار:   مي‌رسيم به موضوع گفتار انسان. قرآن كريم در آيهء 18 سورهء «ق» در ارتباط با ثبت گفتار انسان و مراقبت دايم از آن مي‌گويد: ]مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ[ «انسان هيچ سخني را تلفظ نمي‌نمايد مگر اينکه بر آن ناظر و رقيبي گماشته است» عقيدهء «آخرت» مي‌گويد[…]

  1- از لاشعور انسان:   ايمان به «آخرت» و محاسبهء اعمال دنيوي انسان در دنياي ديگر، يكي از اعتقادات حقهء ديني مي‌باشد. در گذشته اين اعتقاد براي اثبات عقلي و علمي خويش، بيشتر به حوزهء استدلال كلامي و فلسفي متكي بود اما هم اكنون، علوم تجربي و دانشهاي نوين نيز به ميدان آمده‌اند تا[…]

  مظاهر اعجاز در اثبات علمي تئوري معاد   انشتين در روشنايي ثبوت اين حقيقت كه هر سخن، هر حركت و هر گونه فعاليتي در امواج فضا براي هميشه به ثبت مي‌رسد، از تدوين حوادث بر لوحهء كائنات سخن گفته است. اما آيا اين مقولهء انشتين مي‌تواند به پايهء آن حقيقتي برسد كه قرآن كريم[…]

  از علم حركت يا ديناميك   جهان تا قبل از سال 1664م از علم «ديناميك» كه به نام علم «حركت» هم ناميده مي‌شود، هيچ چيز نمي‌دانست و در این سال بود كه «نيوتن» با مشاهدهء سقوط يك سيب از درخت مجاورش بر روي زمين، متوجّه اين حقيقت گرديد. البته آنچه او را در اين[…]

  جن‌زده‌گي يا مساس روحي   توجّه و اهتمام بشر به حفظ و حراست حياتش، قضيه‌يي است كه در ذهن و روان هر انسان براي خود جاي خاصّي را باز كرده است و حتي انسان اوّليه نيز از اين سودا، آسوده‌خاطر نبوده است. به كارگيري مغاره­‌ها و دخمه‌ها توسط انسان اوليه، تنها به جهت حمايت[…]

  خواب، برون فگني موقت روح است   از ديرزماني است كه بررسیهاي علم، براي يافتن علت ظاهري خواب آغاز گرديده است. خواب چيست و تفسير آنچه كه در خواب رونما مي‌شود چه مي‌باشد؟ سؤالي است كه علم جديد از بيان پاسخ روشن براي آن ناتوان بوده است. در آغاز امر، اسباب و عللي كه[…]

  آهن و منافع آن   بي‌شك كشف و بهره‌گيري از آهن، يكي از بزرگترين رخدادهاي زندگي و تاريخ بشر بوده است، چه با اين رويداد عصر جديدي بر روي زمين آغاز گرديد. البته آهن از صبحگاه تاريخ زمين نيز در آن وجود داشته است، اما چون استخراج و ذوب آن نياز به وسايل پيششرفته[…]

      غلاف آبي زمين   تا از سورهء «نازعات» بيرون نشده‌ايم، باز هم به سراغ آيات معجز علمي ديگري در اين سوره مي‌رويم، و اين بار هم اگر چه نه در خود زمين، اما در پيرامون آن باقي مي‌مانيم. خداي عزّوجلّ در اين سوره، داستان آفرينش زمين و آسمان را بيان مي‌كند. آيه[…]

  روند تكامل زمين   و باز هم در زمين باقي مي‌مانيم. قرآن كريم در آيات 30 و 31 سورهء نازعات مي‌گويد: ]وَالأَرْضَ بَعْدَ ذَلِكَ دَحَاهَا، أَخْرَجَ مِنْهَا مَاءَهَا وَمَرْعَاهَا[ «و زمين را بعد از خلقت آسمان بگسترانيد و از آن آب و گياه پديد آورد» آيهء كريمهء فوق، به وضاحت مي‌رساند كه زمين از[…]

  لنگرگاه‌هاي زمين   باز هم در زمين مي‌مانيم. در قرآن كريم اين موضوع چندين بار مطرح گرديده است كه كو‌ه‌ها به منظور حفظ توازن زمين، در نقش لنگرگاه‌هايي براي آن آفريده شده‌اند. از جمله در آيهء 10 سورهء لقمان مي‌خوانيم: ]وَأَلْقَى فِي الأَرْضِ رَوَاسِيَ أَنْ تَمِيدَ بِكُمْ[ «و در روي زمين كوه‌هاي بزرگ بنهاد[…]

  انشقاق نجومي قمر   در سال 1610 ميلادي، گاليله كشف كرد كه سيارهء «زحل» با سه طبقهء دايروي محاط گرديده است كه اين طبقات دايروي، نوعي كمربند را پيرامون آن تشكيل داده‌اند. يافته‌هاي بعدي نشان داد كه وجود طبقات دايروي به سيارهء زحل منحصر نبوده، بلكه سيارات ديگري نيز وجود دارند كه داراي همچو […]

  تقويم هجري قمري (2) ]الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ[ از مهمترين حساب‌هاي دقيق و نظامهاي پيچيده‌يي كه پروردگار بزرگ در ماه و خورشيد گنجانيده است، پديدهء «زمان» است. بدون شك سنجش زمان طبيعي از مهمترين لوازم و ضرورياتي است كه سامانهء زندگي بر پايهء آن تنظيم مي‌شود. اهميت زمان را وقتي بهتر مي‌شناسيم كه زندگي را[…]

  نظام دقيق ماه و خورشيد (1) قرآن كريم در عصري نازل گرديد كه دانش نجومي هنوز موفق به كشف حقايق علمي زيادي نگرديده بود و چندين قرن بعد از نزول قرآن بود كه تكاپوهاي دانشمندان توانست بخش كوچكي را از آنچه قرآن در اين ميدان مطرح نموده است، درنوردد. با پيشرفت‌هاي علمي، رفته رفته[…]

  موقعيت نجوم در پرتو آياتي از سورهء نحل   خداي عزّوجلّ در سورهء نحل گوشه‌يي از فضل و احسان خود بر بندگانش را بر مي‌شمارد و بدون شك در هر يك از آيات اين سوره، معاني بس عميق علمي نهفته است؛ از جمله در آيات 5 ـ 8  كه مي‌فرمايد: ]وَالأنْعَامَ خَلَقَهَا لَكُمْ فِيهَا[…]

  پايان كار آسمان و زمين (3) باز هم در علم نجوم باقي مي‌مانيم. خداي بزرگ در آيهء 104 سورهء مباركهء انبيا مي‌فرمايد: ]يَوْمَ نَطْوِي السَّمَاءَ كَطَيِّ السِّجِلِّ لِلْكُتُبِ[ «روز هنگامهء بزرگ، آسمانها را مانند طومار درهم مي‌پيچيم» اين آيهء مباركه به روشني يكي از مظاهر به پايان رسيدن عمر دنياي مادي را بيان نموده[…]

  مادهء اصلي آفرينش (2) در بُعد ديگر اين تئوري ملاحظه مي­كنيم كه قرآن كريم، عنصر اصلي تشكيل‌دهندهء ماده را كه اساس و قوام آفرينش هستي گرديده و سپس به عمليهء «توسعه» پيوسته است، عنصر «دخان» مي‌داند. از نظر قرآن، دخان يا دود و گاز متراكم، عنصر تشكيل‌دهندهء هسته ماده ابتدايي است. قرآن در آيهء[…]

  آغاز آفرينش (1) باز هم به سراغ علم نجوم مي‌رويم: قرآن كريم در بارهء آغاز و پايان دنياي مادي، تئوري معين و روشني را مطرح مي­كند؛ تئوريي كه در واقع انسان عصر حاضر تا يك قرن قبل، از آن كم‌ترين شناختي هم نداشته است، اما انسان قديم كه حتي نمي‌توان گفت: راه‌يافتن اين تئوري[…]

  ضوابط، مواد و شیوهء تحقیق در این رساله   از آنجا که راه جستن به عرصهء تفسیر قرآن در موضوع بکری مانند بررسی تطبیقی آیات علمی قرآن کریم در پرتو علوم تجربی، چنان دشوار و در عین حال حسّاس و خطیر است که منابع، روشمندی،  ضابطه­ها و ملاکها ی خاصّ خود را می طلبد[…]

  5- زوجيت در همه چيز:   به مثالي ديگر در اين زمينه توجّه كنيد: پروردگار متعال در آيهء 49 سورهء ذاريات مي‌فرمايد: ]وَمِنْ كُلِّ شَيْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ[ «و از هر چيزي دو گونه (نر و ماده) آفريديم تا شايد كه شما عبرت گيريد» معاصران نزول قرآن كريم، از اين آيهء مباركه چنين[…]

  4- ربُّ المشارق والمغارب:   خداي سبحان در كتاب بزرگ خود مي‌فرمايد: ]رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ[ «پروردگار مشرق و مغرب» [شعرا/28] ]رَبُّ الْمَشْرِقَيْنِ وَرَبُّ الْمَغْرِبَيْنِ[ «پرودرگار مشرقين و مغربين» [الرحمن/17] ]رَبِّ الْمَشَارِقِ وَالْمَغَارِبِ[ «پروردگار مشرق‌ها و مغرب‌ها» [معارج/40] ملاحظه مي‌كنيم كه در آيهء اول، مشرق و مغرب به لفظ مفرد، در آيهء دوم به صيغهء[…]

  3- وجود برزخ در ميان درياها:   قرآن كريم در سوره‌هاي «فرقان» و «رحمان» قانوني را كه مخصوص آب است، ذكر مي‌كند. در آيهء 53 سورهء فرقان مي‌گويد: ]وَهُوَ الَّذِي مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَيْنَهُمَا بَرْزَخًا وَحِجْرًا مَحْجُورًا[ «و اوست ذاتي كه دو دريا را به هم درآميخت كه[…]

  2- حرکت منظم اجرام آسمانی:   قرآن كريم در آيهء (40) سورهء مباركهء يس در بارهء خورشيد و ماه مي‌گويد: ]وَكُلٌّ فِي فَلَك يَسْبَحُونَ[ «هر كدام آنها در سپهري شناور اند» انسان عصر قديم، حركت ستارگان را مشاهده مي‌كرد و مي‌ديد كه اين موجودات آسماني، در زمان معيني از يكديگر فاصله گرفته يا به[…]

  1- ستونهای غير مرئی آسمان:   خداي بزرگ در آيهء دوم سورهء مباركهء رعد مي‌فرمايد: ]اللَّهُ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا[ «خداوند ذاتي است كه آسمانها را بدون ستونهايي كه شما آنها را ببينيد، برافراشت» اين آيهء کریمه با نحوهء نگرش قدما به آسمانها مطابقت دارد؛ زيرا مردم قديم بالاي سر خود دنياي[…]

  نگاهی کلّی به آيات علمي قرآن كريم   به طور كلّي مي‌توان آياتي را كه به بُعد اعجاز علمي قرآن كريم ارتباط مي‌گيرند، به دو نوع تقسيم كرد: نوع اوّل: آياتي اند كه بشر قبل از انكشافات علمي عصر حاضر، از آنها شناخت و آگاهی سطحي داشته است؛ هر چند كه به تمام ابعاد[…]

      پیشینهء مباحث اعجاز قرآن   پیشینهء پرداختن به موضوع «اعجاز» قرآن کریم به مثابهء یک سر فصل مستقل در علوم قرآني، به قرن اول هجری بر می گردد.  نخستین بار دانشمندان عرصهء علوم قرآنی در طبقهء صحابه و تابعین مانند عبد الله ابن عباس، عبد الله ابن مسعود، ابو موسی اشعری، زید[…]

  اهداف انتخاب موضوع   پیش از آنكه مستقیماً به اهداف انتخاب موضوع بپردازم بي مناسبت نیست تا بر زیرساخت­های ضرورت رویکرد قرآن به آیات علمی که می تواند ما را به طور طبیعی وارد هدفمندیهای روشن و ضرورت مبرهن طرح این مبحث  بسازد، اشاره ای گذرا داشته باشم: در بررسي زیرساختهای المام و انهماك[…]

      اهمیت مبحث اعجاز علمي قرآن كريم   یکی از إلزامات جاودانه­گی رسالت قرآن این است كه قرآن  بايد براي هر نسل و هر عصر، عطاها و بخشش‌هاي نوینی داشته باشد؛ عطاهايي كه نسل‌هاي گذشته را از آنها بهرهء بالاستقلال نبوده است، از آن روی که قرآن رهنمود الهي براي همهء جهانيان است[…]

  راز جاودانگي اعجاز قرآن   بايستهء ذكر است كه معجزهء قرآن با معجزات پيامبران پيشين از چندین وجه، تمايز اساسي و جوهري دارد كه مهم ‌ترين وجه تمايز، جاودانه­گی آن است؛ زيرا معجزات پيامبران گذشته اين حقيقت را كه آن پيامبران فرستادگان خداي عزّوجلّ اند، با خرق قوانين هستي به اثبات رسانده و سپس[…]

      مقدمه   خداي عزّوجلّ بر اساس نظريّهء «خالقيّت» براي هدايت و راهيابي انسان به سوي كمالات انساني­اش، پيامبراني را مبعوث کرد و هر پيامبر را به سلاح معجزه‌يي مسلح نمود تا اين معجزه بتواند گواهي روشن بر حقانيت دعوت آن پيامبر در ميان امتش باشد. با نگرشي كوتاه به تاريخ دعوت انبياي[…]

  خلاصهء مبحث   معجزهء علمي قرآن كريم در چندين بُعد و چند ميدان براي دانشوران قابل ظهور است: در لفظ و بيان قرآن؛  در إخبار قرآن از امور غيب و خبرهاي آينده؛ در قوانين و برنامه­هاي قرآن به عنوان سنگ بناي شريعت اسلامي؛ و در بسي از ابعاد ديگر… اما اين كتاب بيشتر به[…]

      بسم الله الرحمن الرحیم پیشگفتار } أَفَلا يَتدبّرونَ الْقُرْءَانَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلافًا كَثِيرًا{ «آيا در معاني قرآن نمي اندیشند؟ زيرا اگر از جانب غیر خدا می بود قطعا در آن اختلاف بسیاری می یافتند» [نساء/ 82].  بیگمان کتابی که هزار و چهارصد سال قبل در بیشتر[…]

  زمين از اطرافش ميکاهد: " آيا نميبينند ( کفار ) كه ما پيوسته به سراغ زمين مى آييم و از اطراف ( و جوانب ) آن كم مى كنيم ( ميساييم)؟!". سورۀ (13) الرعد، آيۀ 41. " … آيا نمی بينند که ما ميآييم زمين را(و) ميکاهيم از کناره های آن". سورۀ (21) الانبياء،[…]