روند تكامل زمين و باز هم در زمين باقي مي‌مانيم. قرآن كريم در آيات 30 و 31 سورهء نازعات مي‌گويد: ]وَالأَرْضَ بَعْدَ ذَلِكَ دَحَاهَا، أَخْرَجَ مِنْهَا مَاءَهَا وَمَرْعَاهَا[ «و زمين را بعد از خلقت آسمان بگسترانيد و از آن آب و گياه پديد آورد» آيهء كريمهء فوق، به وضاحت مي‌رساند كه زمين از[…]
پايان كار آسمان و زمين (3) باز هم در علم نجوم باقي مي‌مانيم. خداي بزرگ در آيهء 104 سورهء مباركهء انبيا ميفرمايد: ]يَوْمَ نَطْوِي السَّمَاءَ كَطَيِّ السِّجِلِّ لِلْكُتُبِ[ «روز هنگامهء بزرگ، آسمانها را مانند طومار درهم مي‌پيچيم» اين آيهء مباركه به روشني يكي از مظاهر به پايان رسيدن عمر دنياي مادي را بيان نموده[…]
غلاف آبي زمين تا از سورهء «نازعات» بيرون نشده‌ايم، باز هم به سراغ آيات معجز علمي ديگري در اين سوره مي‌رويم، و اين بار هم اگر چه نه در خود زمين، اما در پيرامون آن باقي مي‌مانيم. خداي عزّوجلّ در اين سوره، داستان آفرينش زمين و آسمان را بيان ميكند. آيه[…]
موقعيت نجوم در پرتو آياتي از سورهء نحل خداي عزّوجلّ در سورهء نحل گوشه‌يي از فضل و احسان خود بر بندگانش را بر مي‌شمارد و بدون شك در هر يك از آيات اين سوره، معاني بس عميق علمي نهفته است؛ از جمله در آيات 5 ـ 8 كه ميفرمايد: ]وَالأنْعَامَ خَلَقَهَا لَكُمْ فِيهَا[…]
] وَعَسى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ [ از جملهء معجزات عملي قرآن كريم ـ باز هم در زمينهء روانشناسي ـ كه پيشرفت‌هاي علمي در زمينه علوم رواني آن را متجلي تر ساخته است، حقيقتي است كه در آيهء 216 سورهء «بقره» چنين بيان گرديده است: ]وَعَسى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً[…]
از علم جيولوجي آيات اول از سورهء مباركهء اعلي با بيان دوره يي از ادوار تاريخ جيولوجي كه به قبل از آفرينش انسان مربوط ميشود، گوشهء ديگري از تجليات اعجاز علمي قرآن كريم را متبلور مي‌سازد. در ا ين آيات چنين مي‌خوانيم: ]سَبِّحْ اسْمَ رَبِّكَ الأَعْلَى، الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى، وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى، وَالَّذِي[…]
« وَمَا تَحْتَ الثَّرَى » با شيخ شعراوي در بحث عالَم غيب و اعجاز علمي قرآن در اين ميدان باقي مي‌مانيم؛ او مي‌گويد: اگر باز هم مي‌خواهيد تا از يك دليل غيبي ديگر كه در عين حال جلوه يي ديگر از معجزات علمي قرآن كريم را به نمايش مي‌گذارد سخن بگوييم پس اينك[…]
نظام دقيق ماه و خورشيد (1) قرآن كريم در عصري نازل گرديد كه دانش نجومي هنوز موفق به كشف حقايق علمي زيادي نگرديده بود و چندين قرن بعد از نزول قرآن بود كه تكاپوهاي دانشمندان توانست بخش كوچكي را از آنچه قرآن در اين ميدان مطرح نموده است، درنوردد. با پيشرفت‌هاي علمي، رفته رفته[…]
آغاز آفرينش (1) باز هم به سراغ علم نجوم مي‌رويم: قرآن كريم در بارهء آغاز و پايان دنياي مادي، تئوري معين و روشني را مطرح ميكند؛ تئوريي كه در واقع انسان عصر حاضر تا يك قرن قبل، از آن كم‌ترين شناختي هم نداشته است، اما انسان قديم كه حتي نمي‌توان گفت: راه‌يافتن اين تئوري[…]
آهن و منافع آن بي‌شك كشف و بهره‌گيري از آهن، يكي از بزرگترين رخدادهاي زندگي و تاريخ بشر بوده است، چه با اين رويداد عصر جديدي بر روي زمين آغاز گرديد. البته آهن از صبحگاه تاريخ زمين نيز در آن وجود داشته است، اما چون استخراج و ذوب آن نياز به وسايل پيششرفته[…]
مادهء اصلي آفرينش (2) در بُعد ديگر اين تئوري ملاحظه ميكنيم كه قرآن كريم، عنصر اصلي تشكيل‌دهندهء ماده را كه اساس و قوام آفرينش هستي گرديده و سپس به عمليهء «توسعه» پيوسته است، عنصر «دخان» مي‌داند. از نظر قرآن، دخان يا دود و گاز متراكم، عنصر تشكيل‌دهندهء هسته ماده ابتدايي است. قرآن در آيهء[…]
جن‌زده‌گي يا مساس روحي توجّه و اهتمام بشر به حفظ و حراست حياتش، قضيه‌يي است كه در ذهن و روان هر انسان براي خود جاي خاصّي را باز كرده است و حتي انسان اوّليه نيز از اين سودا، آسوده‌خاطر نبوده است. به كارگيري مغاره‌ها و دخمه‌ها توسط انسان اوليه، تنها به جهت حمايت[…]
تطوّر جنين دنيا قبل از قرن بيستم، از دانش «جنين شناسي» معلومات دقيق و روشني نداشت. در قرن هفدهم جهان علم را عقيده بر آن بود كه انسان به صورت كامل انساني خود، در حيوان منوي مرد شكل مي‌گيرد. يعني اينکه اگر شما بتوانيد حيوان منوي مرد را گرفته و آن را به[…]
خواب، برون فگني موقت روح است از ديرزماني است كه بررسیهاي علم، براي يافتن علت ظاهري خواب آغاز گرديده است. خواب چيست و تفسير آنچه كه در خواب رونما ميشود چه مي‌باشد؟ سؤالي است كه علم جديد از بيان پاسخ روشن براي آن ناتوان بوده است. در آغاز امر، اسباب و عللي كه[…]
عالم مرئي و عالم نامرئي در اولين آيه از قرآن كريم چنين مي‌خوانيم: ]الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ[ «ثنا و ستايش جملگي از آن خداي پرورش دهنده عالميان است» لفظ «عالمين» كه جمع «عالَم» است، در 73 آيه از قرآن كريم تكرار شده است. مفسران در بيان تفسير «عالَمين»، عالَم را به دو بخش[…]
تقويم هجري قمري (2) ]الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ[ از مهمترين حساب‌هاي دقيق و نظامهاي پيچيده‌يي كه پروردگار بزرگ در ماه و خورشيد گنجانيده است، پديدهء «زمان» است. بدون شك سنجش زمان طبيعي از مهمترين لوازم و ضرورياتي است كه سامانهء زندگي بر پايهء آن تنظيم ميشود. اهميت زمان را وقتي بهتر مي‌شناسيم كه زندگي را[…]
]وَالأَرْضَ مَدَدْنَاهَا[ شيخ محمد متولي الشعراوي در كتاب «الأدلهء الماديهء علي وجود الله» مي‌گويد: «قرآن كريم كتابي است كه تا روز قيامت تلاوت آن عبادت است. معني اين سخن آن است كه نمي‌بايد ميان قرآن و حقايق علمي در عرصهء هستي تصادمي رونما گردد، چه اگر چنين تصادمي روي دهد، اين بدان[…]
از عالم روح از جملهء عوالم غيرمرئي كه اخيراً علم ازراه‌هاي تجربي به وجود آن پي برده است، وجود «روح» است. امروزه علما و دانشمندان زيادي در غرب، دست اندركار بررسیهاي روحي بوده و جمعيّت‌ها و انجمن هاي متعددي را در اين زمينه تشكيل داده‌اند. حتي آنها از اين محدوده پا را فراتر[…]
«اسراف نكنيد» آنگاه كه آيهء 31 از سورهء «اعراف» نازل شد و دستور داد كه: ]وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلا تُسْرِفُوا[ «بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد»؛ بسياري از كفاري كه در آن تدبّر كردند با اين آيه اسلام آوردند؛ زيرا به قول يكي از حكماي بزرگ جاهليت كه با شنيدن آن اسلام آورد: «اين[…]
اهداف انتخاب موضوع پیش از آنكه مستقیماً به اهداف انتخاب موضوع بپردازم بي مناسبت نیست تا بر زیرساختهای ضرورت رویکرد قرآن به آیات علمی که می تواند ما را به طور طبیعی وارد هدفمندیهای روشن و ضرورت مبرهن طرح این مبحث بسازد، اشاره ای گذرا داشته باشم: در بررسي زیرساختهای المام و انهماك[…]
4- ربُّ المشارق والمغارب: خداي سبحان در كتاب بزرگ خود ميفرمايد: ]رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ[ «پروردگار مشرق و مغرب» [شعرا/28] ]رَبُّ الْمَشْرِقَيْنِ وَرَبُّ الْمَغْرِبَيْنِ[ «پرودرگار مشرقين و مغربين» [الرحمن/17] ]رَبِّ الْمَشَارِقِ وَالْمَغَارِبِ[ «پروردگار مشرقها و مغربها» [معارج/40] ملاحظه ميكنيم كه در آيهء اول، مشرق و مغرب به لفظ مفرد، در آيهء دوم به صيغهء[…]
5- زوجيت در همه چيز: به مثالي ديگر در اين زمينه توجّه كنيد: پروردگار متعال در آيهء 49 سورهء ذاريات ميفرمايد: ]وَمِنْ كُلِّ شَيْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ[ «و از هر چيزي دو گونه (نر و ماده) آفريديم تا شايد كه شما عبرت گيريد» معاصران نزول قرآن كريم، از اين آيهء مباركه چنين[…]
راز جاودانگي اعجاز قرآن بايستهء ذكر است كه معجزهء قرآن با معجزات پيامبران پيشين از چندین وجه، تمايز اساسي و جوهري دارد كه مهم ترين وجه تمايز، جاودانهگی آن است؛ زيرا معجزات پيامبران گذشته اين حقيقت را كه آن پيامبران فرستادگان خداي عزّوجلّ اند، با خرق قوانين هستي به اثبات رسانده و سپس[…]
اهمیت مبحث اعجاز علمي قرآن كريم یکی از إلزامات جاودانهگی رسالت قرآن این است كه قرآن بايد براي هر نسل و هر عصر، عطاها و بخشش‌هاي نوینی داشته باشد؛ عطاهايي كه نسل‌هاي گذشته را از آنها بهرهء بالاستقلال نبوده است، از آن روی که قرآن رهنمود الهي براي همهء جهانيان است[…]
پیشینهء مباحث اعجاز قرآن پیشینهء پرداختن به موضوع «اعجاز» قرآن کریم به مثابهء یک سر فصل مستقل در علوم قرآني، به قرن اول هجری بر می گردد. نخستین بار دانشمندان عرصهء علوم قرآنی در طبقهء صحابه و تابعین مانند عبد الله ابن عباس، عبد الله ابن مسعود، ابو موسی اشعری، زید[…]
نگاهی کلّی به آيات علمي قرآن كريم به طور كلّي مي‌توان آياتي را كه به بُعد اعجاز علمي قرآن كريم ارتباط مي‌گيرند، به دو نوع تقسيم كرد: نوع اوّل: آياتي اند كه بشر قبل از انكشافات علمي عصر حاضر، از آنها شناخت و آگاهی سطحي داشته است؛ هر چند كه به تمام ابعاد[…]
1- ستونهای غير مرئی آسمان: خداي بزرگ در آيهء دوم سورهء مباركهء رعد ميفرمايد: ]اللَّهُ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا[ «خداوند ذاتي است كه آسمانها را بدون ستونهايي كه شما آنها را ببينيد، برافراشت» اين آيهء کریمه با نحوهء نگرش قدما به آسمانها مطابقت دارد؛ زيرا مردم قديم بالاي سر خود دنياي[…]
2- حرکت منظم اجرام آسمانی: قرآن كريم در آيهء (40) سورهء مباركهء يس در بارهء خورشيد و ماه مي‌گويد: ]وَكُلٌّ فِي فَلَك يَسْبَحُونَ[ «هر كدام آنها در سپهري شناور اند» انسان عصر قديم، حركت ستارگان را مشاهده مي‌كرد و مي‌ديد كه اين موجودات آسماني، در زمان معيني از يكديگر فاصله گرفته يا به[…]
3- وجود برزخ در ميان درياها: قرآن كريم در سوره‌هاي «فرقان» و «رحمان» قانوني را كه مخصوص آب است، ذكر ميكند. در آيهء 53 سورهء فرقان مي‌گويد: ]وَهُوَ الَّذِي مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَيْنَهُمَا بَرْزَخًا وَحِجْرًا مَحْجُورًا[ «و اوست ذاتي كه دو دريا را به هم درآميخت كه[…]
بسم الله الرحمن الرحیم پیشگفتار } أَفَلا يَتدبّرونَ الْقُرْءَانَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلافًا كَثِيرًا{ «آيا در معاني قرآن نمي اندیشند؟ زيرا اگر از جانب غیر خدا می بود قطعا در آن اختلاف بسیاری می یافتند» [نساء/ 82]. بیگمان کتابی که هزار و چهارصد سال قبل در بیشتر[…]
خلاصهء مبحث معجزهء علمي قرآن كريم در چندين بُعد و چند ميدان براي دانشوران قابل ظهور است: در لفظ و بيان قرآن؛ در إخبار قرآن از امور غيب و خبرهاي آينده؛ در قوانين و برنامههاي قرآن به عنوان سنگ بناي شريعت اسلامي؛ و در بسي از ابعاد ديگر… اما اين كتاب بيشتر به[…]
زمين از اطرافش ميکاهد: " آيا نميبينند ( کفار ) كه ما پيوسته به سراغ زمين مى آييم و از اطراف ( و جوانب ) آن كم مى كنيم ( ميساييم)؟!". سورۀ (13) الرعد، آيۀ 41. " … آيا نمی بينند که ما ميآييم زمين را(و) ميکاهيم از کناره های آن". سورۀ (21) الانبياء،[…]
نقاط مختلف طلوع وغروب آفتاب: خداوند متعال در آيات ذيل، درمورد مشرق ومغرب چنين ميفرمايد: " قسم است به پروردگار مشرقها و مغربها ". سورۀ (70) المعارج، آيۀ 40. "… پروردگار آسمانها وزمين و آنچه درميان آنهاست، وپروردگارمشرقها است". سورۀ (37) الصافات، آيۀ 5. "…ذاتی که پروردگار دومشرق ودومغرب است ". سورۀ (55)[…]
حرکت کوه ها: درموضوعات قبلی متوجه شديم که يکی از آيات قرآنی کوه ها را اجسام متحرک وغير ثابت و به اين گونه معرفی نموده بود که: " ميبينی کو هارا و ميپنداری آنهارا ثابت بر جایش، درحالیکه روندگانند بمانند رفتن ابر، ( اين ) کار الهی است که خیلی دقیق ساخت[…]
ساختار کوه ها: خداوند(ج) درآيۀ مبارکۀ ازقرآن کريم توجه مارا به موضوع جالبی از علم زمين شناسی در بارۀ ساختار کوه ها جلب نموده وميفرمايد: "… و در زمين كوههاى ثابت و پابرجايى را قرار داديم، تا مبادا آنها ( موجودات بالای زمین) را لرزانده ومضطرب نماید، و درمیان آنها ( کوهها)[…]
زمين بار سنگينش رابیرون ميريزد: خداوند(ج) در قرآن حکيم ميفرمايد: " وقتيکه جنبانيده شود زمين به جنبانيدن سختش(زلزله)، وبيرون آورد زمين بار (انباشته )های خود را، وگويد انسان(که) چه حالست آنرا، درآن روز بيان کند(زمين) خبر های خودرا" سورۀ (99) الزلزال، آيات 1-4. لفظ " زلزال" در زبان عربی به معنی زلزله[…]
طبقات زمين يکی از نقاط مهم وجالب ديگری که قرآن به آن اشاره نموده است، مساوی بودن تعداد طبقات زمين با تعداد طبقات آسمان بوده، که خداوند(ج) ميفرمايد: " خداوند ذاتيست که آفريد هفت آسمان را واز زمين نيز مانند آنها، نازل ميشود حکم خدا در ميان آنها، تا بدانيد که الله[…]
آسمان برگشت کننده: آيۀ قرآنی ذيل به عملکرد ويا وظيفۀ برگشت کننده وبرگردانندۀ اتموسفير زمين دلالت دارد: " وقسم است به آسمان برگشت کننده " سورۀ (86) الطارق، آيۀ 11. درآيۀ فوق برای خاصيت برگشت اتموسفيرزمين ازلفظ " رجع " استفاده شده، که در زبان عربی به معنی دوباره فرستادن ويا برگشت[…]
آسمان گنبد وياسقف زمين آفريده شده است: خداوند(ج) ميفرمايد: " آنکه ساخت برای شما زمين را بساطی وآسمان را سقفی، وفرود آورد از آسمان آب را، پس برآورد بواسطهء آن ازانواع ميوه ها روزی برای شما، پس مگردانيد برای خدا همتایان، حال آنکه شما ميدانيد ( که این بتها کاری کرده[…]
سقف مدافع زمين: خداوند درقرآنکريم توجه مارا به يک امر مهم مرتبط به آسمان جلب نموده وميفرمايد:" وساختيم آسمان راسقفی محفوظ، و- با وجود آن- ايشان (کفار) از براهین آن ( قرآن ) روگردانند گانند". سورۀ (21) الانبياء، آيۀ 32. اين موضوع که خداوند کریم زمین را توسط سقفی آسمانی از گزند[…]
طبقات اتموسفير( فضاي اطراف زمين ): دستآوردی ديگری که از لابلای آيات قرآنی استنتاج شده است اين است که اين کتاب مقدس ، آسمان را هفت طبقه معرفی نموده ، که در آيات ذيل متوجه آن ميشويم:" او(خداوند) ذاتيست که بيافريد برای شما همهء آنچه را درزمين است ، سپس قصد کرد[…]
قطر( محدوده ) برای زمين وکائنات: خداوند متعال در کلام پاکش (قرآن کريم) ميفرمايد: ای گروه جن وانس، اگرميتوانيد که بيرون برآييد(بگذريد،بشگافيد، رسوخ کنيد) ازکناره های ( محدوده ها وحصارهای) آسمان وزمين، پس برآييد از آن، برآمده نميتوانيد مگر به" سلطه" و نیرویی./ سورۀ (55) الرحمن، آيۀ 33. کلمۀ عربی " اقطار" که در بالا[…]
کروی بودن زمين: خداونددرقرآن کريم ميفرمايد: " … (خداوند) می پيچاند شب را بر روز، ومی پيچاند روز رابرشب ومسخر ساخته است آفتاب ومهتاب را، هرکدام سیر میکند برای مدت معینی ، آگاه باشيد که او( خداوند)غالب وآمرزگاراست". سورۀ (39) الزمر، آيۀ 5. در قرآن کريم ازکلمات کاملاً قابل توجهی برای شرح کاينات استفاده شده[…]
جهت حرکت زمين: خداوند متعال در قرآن کريم ميفرمايد: " وميبينی کو هارا( درحاليکه ) ميپنداری آنهارا بر جای ايستاده ، ( ولی ) آن ميروند مانند رفتن ابر، ( اين ) صنع خدايی است که استوار ساخت هرچيز را، (هرآيينه) اوبا خبر است بآنچه ميکنيد". سورۀ (27) النمل، آيۀ 88. آيۀ فوق[…]
کرویت و هموار بودن زمين: خداوند خالق کاينات درکتاب مقدسش قرآن کريم ميفرمايد: " و( خداوند آفرید) زمين را بعد ازآن( آفرینش آسمان) صاف وهموار ".سورۀ (79) النازعات، آيۀ 30. درآيۀ فوق الذکر کلمۀ " دحا" که از" دحو" گرفته شده ، يک کلمۀ اصيل زبان عربی است که به معنی صاف وصيقل شده، رنده[…]
خط سير مهتاب: خداوند متعال درقرآن کريم ميفرمايد : " وبرای ماه مقررکرديم منزلها(مسيرها) تاآنکه بازگردد مانند خوشۀ کهنۀ خرما، نه آفتاب را سزاوار است که دريابد ماه را، ونه شب سبقت کننده است بر روز، وهريکی در مسير(مدار) خود شنا ميکند ". سورۀ (36) يس ، آيات 39-40. مهتاب همانند ماهواره های سياره های[…]
خط سيرآفتاب: خداوند عظيم الشان درآيۀ ازقرآن پاک چنين فرموده است :" وآفتاب ميرود به قرارگاه خود(وبه تعبیر دیگری؛ بسوی أجلش)، اين است حکم مقررۀ (پروردگار) غالب ودانا". سورۀ (36) يس، آيۀ 38. همچنان خداوند در آيۀ ديگری ميفرمايد: " واوست (خداوند) آنکه بيافريد شب وروزرا، وآفتاب ومهتاب را، وهريک درفضايی شناورند ". سورۀ (21)[…]
محاسبۀ سال قمری : خداوند خالق کاينات درقرآن کريم ميفرمايد: " او(خداوند) ذاتيست که گردانيد آفتاب را درخشنده، ومهتاب را روشن، ومعين کرد برای ماه منزلها را تا بدانيد حساب سالها را، نيافريده است خداوند اين را، مگربه حق ( با نظام وتدبر)، بيان ميکند نشانها را برای گروهی که ميدانند ". سورۀ (10) يونس،[…]